Zaciągnięcie kredytu najczęściej kojarzy się ze skorzystaniem z oferty banków. Nie mówimy o kredycie konsumenckim, bo zobowiązanie należące do tej ustawowej kategorii można zaciągnąć również w firmie pozabankowej. Z punktu widzenia innego niż ustawa o kredycie konsumenckim, firmy pozabankowe oferują pożyczki i tak są postrzegane. Natomiast kredyty to domena banków, które mają monopol na pożyczanie środków pozyskiwanych z depozytów (kont i lokat). Ten monopol jest niemal zupełny, ponieważ na mocy szczególnych przepisów podobną działalność mogą prowadzić spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe. SKOK-i nie są rynkowymi potentatami, ale mimo wszystko korzysta z nich całkiem sporo osób. Wyjaśniamy zatem jak dostać zwrot prowizji ze SKOK po nadpłacie kredytu.
Już wcześniej wspomnieliśmy, że ustawa o kredycie konsumenckim wprowadza specjalną kategorię kredytu konsumenckiego, do której kwalifikują się również pożyczki pozabankowe. Dla wielu konsumentów dziwny może się wydawać fakt, że pozabankowa pożyczka z punktu widzenia wspomnianej ustawy jest określana jako kredyt.
Pamiętajmy jednak, że pojęcie kredytu konsumenckiego wprowadzono właśnie w celu zapewnienia szczególnej ochrony dla konsumentów, czyli osób pożyczających pieniądze na cele niezwiązane bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą lub zawodową. Kredyty konsumenckie zgodnie z przepisami są bardziej bezpieczne dla kredytobiorców i zapewniają np. zwrot prowizji po nadpłacie.
Do kategorii kredytów konsumenckich oprócz kredytów z banków i pożyczek pozabankowych są zaliczane również kredyty ze SKOK-ów, czyli spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Warunki uznania danego kredytu udzielanego przez SKOK za kredyt konsumencki są takie same, jak w przypadku oferty banków i firm pozabankowych. Przypomnijmy, jak ustawa o kredycie konsumenckim definiuje kredyt konsumencki:
Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi.
Poza kryteriami wymienionymi przez powyższą definicję ważne jest to, że kredyt konsumencki w przeciwieństwie do kredytu hipotecznego nie posiada zabezpieczenia w postaci hipoteki. Tak więc kredyt konsumencki jest udzielany przez wyspecjalizowaną instytucję finansową (bank, SKOK lub firma pożyczkowa) na cele niezwiązane bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową klienta, posiada wartość do 255 550 zł i nie cechuje się zabezpieczeniem w postaci hipoteki.
Jak widać, ustawa o kredycie konsumenckim w cytowanej definicji wskazuje, że kredytu konsumenckiego udziela konsumentowi kredytodawca. Ta sama ustawa mówi, że kredytodawca to przedsiębiorca w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, który w zakresie swojej działalności gospodarczej lub zawodowej, udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi kredytu. SKOK z całą pewnością jest kredytodawcą według przepisów ustawy o kredycie konsumenckim
Z oferty SKOK-ów korzystają zarówno konsumenci, jak i firmy. Jedynie konsumenci powinni pytać, jak dostać zwrot prowizji, bo tylko im taki zwrot przysługuje na mocy ustawy, a klientom firmowym już nie. Warto przypomnieć, że konsument zgodnie z kodeksem cywilnym jest określany następująco:
Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
W definicji konsumenta na pewno mieści się typowy klient indywidualny pożyczający pieniądze od instytucji finansowej (np. SKOK-u) na swoje potrzeby prywatne.
A dlaczego analizujemy wszystkie cechy, które powinien posiadać kredyt konsumencki? Odpowiedź jest prosta. Mianowicie, jeśli kredyt jest kredytem konsumenckim, to zasadne będzie pytanie jak dostać zwrot prowizji. Ustawa o kredycie konsumenckim (mająca zastosowanie tylko do kredytów konsumenckich) zawiera przepisy nakazujące instytucji finansowej dokonanie rozliczenia, czyli częściowego zwrotu prowizji po nadpłacie długu.
Regulacje w zakresie zwrotu prowizji po częściowej lub całkowitej przedterminowej spłacie zawiera również ustawa o kredycie hipotecznym. Ta ustawa jest stosowana do “hipotek”, których umowę podpisano od 22 lipca 2017 r. Jednak w przypadku SKOK-ów kredyty hipoteczne są dość rzadkim elementem oferty. Klienci spółdzielczych kas znacznie częściej wybierają konsumenckie kredyty konsumpcyjne (np. gotówkowe). Takich kredytów jak najbardziej może dotyczyć wymagany zwrot prowizji po wcześniejszej spłacie – na zasadach z ustawy o kredycie konsumenckim.
Jeżeli natomiast kredyt ze SKOK został udzielony na cele firmowe, to pytanie, jak dostać zwrot prowizji po nadpłacie będzie raczej bez sensu. Umowa kredytu firmowego może przewidywać zwrot prowizji po nadpłacie, ale jedynie w ramach dobrowolnego rozwiązania korzystnego dla klienta, a nie ustawowego obowiązku. Na ogół kredytodawcy w przypadku oferty firmowej nie przewidują jednak zwrotu części prowizji po nadpłaceniu kredytu lub pożyczki.
Dopiero po wyjaśnieniu, kiedy kredyt ze SKOK-u może się kwalifikować do zwrotu prowizji, przechodzimy do bezpośredniej odpowiedzi na tytułowe pytanie, czyli jak dostać zwrot prowizji od SKOK. Warto wiedzieć, że w przypadku rozliczenia prowizji kredytów ze SKOK-u obowiązują dokładnie te same przepisy, jak przy kredytach gotówkowych z banków i pożyczkach pozabankowych.
Chodzi o artykuł 49 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2024 r. poz. 1497 z późn. zm.). Mówi on, że: “W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą”. Jak widać, zwrot proporcjonalny do skrócenia okresu spłaty obejmuje nie tylko samą prowizję za udzielenie kredytu (prowizję przygotowawczą), ale również wszystkie inne koszty.
Czasem o to, jak dostać zwrot prowizji ze SKOK-u pytają również osoby, które nadpłaciły częściowo swój kredyt konsumencki. Warto wiedzieć, że w takiej sytuacji również istnieje możliwość otrzymania zwrotu prowizji, ale pod jednym bardzo ważnym warunkiem. Mianowicie, instytucja finansowa musi dokonać skrócenia okresu spłaty. Jeżeli po nadpłacie kredytu okres spłaty pozostał bez zmian, to pytanie jak dostać zwrot prowizji ze SKOK niestety pozostanie bezprzedmiotowe.
Jeszcze przed dokonaniem częściowej nadpłaty kredytu w spółdzielczej kasie lub innej instytucji warto zapytać, jak zostanie ona rozliczona w kontekście długości okresu spłaty. Informacje na ten temat powinny również znajdować się w umowie kredytu konsumenckiego lub w regulaminie kredytowania. Często okazuje się, że konsument ma prawo wyboru dotychczasowego okresu spłaty lub skróconego okresu spłaty (oraz dodatkowo zwrotu prowizji). Warto jednak pamiętać, że SKOK-ów jest wiele, a każdy z nich może mieć własne zasady.
Czy SKOK lub inna instytucja finansowa powinna automatycznie zwrócić prowizję? Co zrobić jeśli nie otrzymamy zwrotu?
Owszem, instytucja finansowa powinna automatycznie rozliczyć i wypłacić zwrot części kosztów kredytu (w tym prowizji). Jeśli tego nie zrobi można złożyć reklamację powołując się na wyrok TSUE (w sprawie C-383/18), stanowisko Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (z 2 marca 2020 r.) i opinię Rzecznika Finansowego. Co ciekawe, wyrok w sprawie C-383/18 dotyczył właśnie zwrotu prowizji przez SKOK.
Czy na brak zwrotu prowizji przez SKOK można się poskarżyć do Rzecznika Finansowego?
Jak najbardziej. Ustawa o Rzeczniku Finansowym potwierdza, że ta instytucja interweniuje również w sprawach dotyczących klientów spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych.
