Wypowiedzenie umowy kredytowej to z pewnością scenariusz negatywny dla kredytobiorcy. Przypomnijmy, że taka decyzja kredytodawcy zobowiązuje dłużnika do szybkiego zwrotu całej pożyczonej kwoty. A przecież taki zwrot może być bardzo trudny jeśli mówimy o sumie wynoszącej przykładowo kilkadziesiąt, a nawet kilkaset tysięcy złotych. Gdyby dłużnik posiadał wolne środki na tym poziomie, to prawdopodobnie nie zaciągałby kredytu. Trudno się więc dziwić, że wiele osób z nieukrywaną obawą pyta, kiedy bank może wypowiedzieć umowę kredytu. Postanowiliśmy udzielić odpowiedzi na tak zadane pytanie. Przy okazji poruszamy inny nośny temat, a mianowicie sankcję kredytu darmowego (SKD). Niektórzy kredytobiorcy mogą się bowiem zastanawiać, czy poprzez wypowiedzenie umowy kredytowej bank ma prawo zlikwidować roszczenia z tytułu SKD.
Sankcja kredytu darmowego a wypowiedzenie umowy kredytowej to temat związany wyłącznie z kredytami konsumenckimi (np. popularnymi kredytami gotówkowymi). W naszym artykule nie będziemy się jednak ograniczać tylko do kredytów gotówkowych, ponieważ pytania o to, kiedy bank może wypowiedzieć umowę kredytu często dotyczą również innych kredytów – na przykład kredytów hipotecznych. W przypadku “hipotek” obawy o skutki wypowiedzenia umowy kredytowej są nawet głębsze i lepiej uzasadnione. Przeciętny kredyt hipoteczny ma bowiem znacznie większą wartość niż kredyt gotówkowy lub inny kredyt konsumencki. Poza tym kredyt hipoteczny posiada zabezpieczenie w postaci hipoteki na nieruchomości (zwykle mieszkaniowej – domu lub lokalu mieszkalnym). Rodzą się zatem obawy, że wypowiedzenie kredytu będzie oznaczało utratę lokum.
Pamiętajmy jednak, że informacje o tym, kiedy bank może wypowiedzieć umowę kredytu są zawsze określone w umowie kredytowej. Wspomniana umowa podpisywana przez konsumenta, musi być zgodna z aktami prawnymi, które określają zasady kredytowania. Chodzi przede wszystkim o:
Pierwsza z wymienionych ustaw określa ogólne zasady prowadzenia działalności bankowej – między innymi udzielania oraz obsługi kredytów przez banki. Dwie kolejne ustawy są bardziej szczegółowe, ponieważ obejmują określone rodzaje kredytów, czyli kredyty konsumenckie oraz kredyty hipoteczne. Odpowiedzi na pytanie o to, kiedy bank może wypowiedzieć umowę kredytu, trzeba szukać przede wszystkim w prawie bankowym.
Artykuł 75 prawa bankowego wskazuje dwie przesłanki wypowiedzenia umowy kredytu. Chodzi o:
Standardowy termin wypowiedzenia umowy kredytu wynosi 30 dni, przy czym może on zostać skrócony do 7 dni w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy. Warto zwrócić uwagę na spójnik “albo” rozdzielający powyższe warunki. Oznacza on, że bank może wypowiedzieć umowę kredytu mimo terminowej spłaty długu, o ile kredytobiorca nie dotrzymuje innych warunków udzielenia kredytu. Wypowiedzenie może również nastąpić w razie zagrożenia terminowej spłaty kredytu z uwagi na zły stan majątkowy kredytobiorcy (zobacz: B. Smykla [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. A. Mikos-Sitek, P. Zapadka, LEX/el. 2025, art. 75).
Pod pojęciem niedotrzymania warunków udzielenia kredytu należy rozumieć wszystkie warunki umowy – nie tylko te dotyczące terminowej spłaty rat, ale również inne ważne z punktu widzenia kredytowania. Osoby pytające, kiedy bank może wypowiedzieć umowę kredytu powinny wiedzieć, że kredytodawcy przysługuje prawo wypowiedzenia również w razie nieprawidłowego wykorzystania kwoty przyznanego kredytu. W przypadku kredytów dla firm, może to oznaczać np. wydatkowanie pożyczonych środków na cele prywatne.
Jeżeli chodzi o kredyty konsumenckie (np. gotówkowe), to umowa często wskazuje jedynie konieczność wykorzystania pożyczonych pieniędzy na cele konsumpcyjne (nieważne jakie). Wiele kredytów ma jednak dokładniej określony cel wykorzystania. Przykładem jest kredyt hipoteczny przeznaczony na duży remont lub budowę domu. W przypadku takiego kredytu, bank wymaga kosztorysu i sprawdza postęp prac.
Co ciekawe, ustawa o kredycie konsumenckim nie zawiera dodatkowych regulacji, które określałyby zasady wypowiedzenia kredytu dokładniej niż w prawie bankowym (poza wypowiedzeniem umowy o kredyt odnawialny). Ustawa o kredycie konsumenckim nie reguluje wypowiedzenia umowy kredytu zawartej na czas określony – na przykład umowy kredytu gotówkowego (zobacz: T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. IV, LEX/el. 2025, art. 42). Z kolei ustawa o kredycie hipotecznym przedstawia przesłanki oraz terminy wypowiedzenia w sposób bardzo podobny jak prawo bankowe. Czasem pojawia się pytanie, kiedy bank może wypowiedzieć umowę kredytu w razie braku płatności rat. Przepisy nie podają tutaj jednoznacznej odpowiedzi i nie wskazują np. że kryterium jest opóźnienie ze spłatą dwóch lub trzech rat.
Wskazówką może być natomiast orzecznictwo sądowe. Przykładowo, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2013 r. o sygnaturze akt IV CSK 679/12 wskazuje, że wypowiedzenie umowy z uwagi na zaległość wynoszącą 150% raty kredytowej stanowi nadużycie prawa ze strony banku. Warto też zwrócić uwagę na Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 września 2021 r. (I ACa 433/21), który potwierdza, że art. 75 prawa bankowego nie przewiduje żadnego okresu opóźnienia, którego upływ aktualizowałby uprawnienie banku do wypowiedzenia umowy kredytowej, jak również ten przepis nie wspomina o minimalnej zaległości jako kryterium wypowiedzenia.
Ustawa prawo bankowe określa zasady działania banków. Może się zatem rodzić pytanie, na jakich zasadach możliwe jest wypowiadanie umów kredytowych zawieranych przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, czyli nadal dość popularne SKOK-i. W celu odpowiedzenia na tak zadane pytanie musimy zajrzeć do ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 2025 r. poz. 379 z późn. zm.). Wspomniany akt prawny wskazuje, że w przypadku kredytów udzielanych przez SKOK-i, zastosowanie znajduje art. 75 ustawy prawo bankowe. Innymi słowy, odpowiedź na pytanie o zasady wypowiedzenia kredytu przez SKOK jest taka sama, jak ta której udzieliliśmy wcześniej (wyjaśniając kiedy bank może wypowiedzieć umowę kredytu).
We wstępie do naszego artykułu pojawił się wątek sankcji kredytu darmowego (SKD) w kontekście wypowiedzenia kredytu. Chodziło o to, czy bank lub SKOK poprzez wypowiedzenie umowy kredytowej może się uwolnić od roszczeń związanych z SKD. Odpowiedź na to pytanie jest na szczęście pozytywna dla kredytobiorców. W przeciwnym razie instytucje finansowe miałyby pokusę do wypowiadania umów kredytowych (czasem bezzasadnego) w celu pozbycia się kłopotliwych roszczeń z tytułu sankcji kredytu darmowego. Oczywiście, cały czas mówimy o roszczeniach w zakresie kredytów konsumenckich, bo tylko ich dotyczy kwestia SKD.
Komentarze do ustawy o kredycie konsumenckim potwierdzają, że wypowiedzenie umowy kredytowej nie stanowi przeszkody w kontekście dochodzenia roszczeń związanych z sankcją kredytu darmowego (zobacz na przykład: T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. IV, LEX/el. 2025, art. 45). Podobne stanowisko prezentują wyroki sądowe. Przykładem niech będzie Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 20 czerwca 2022 r. (sygnatura akt: XXVII Ca 3081/21).
