W przypadku rynku kredytowego, czasem mamy do czynienia ze swoistym zamieszaniem terminologicznym. Chodzi na przykład o to, że kredyty konsumpcyjne są mylone z kredytami konsumenckimi. Inny ciekawy przykład to zamienne używanie takich określeń jak “kredyt gotówkowy” oraz “pożyczka gotówkowa”. Kredyty gotówkowe czasem bywają określane jako pożyczki gotówkowe i vice versa. Warto wyjaśnić, czy takie swobodne rozumienie pojęcia “pożyczka gotówkowa” jest właściwe. Przy okazji można dowiedzieć się więcej o samym rozróżnieniu pożyczki oraz kredytu. Natomiast na końcu naszego artykułu, niejako dla przypomnienia wyjaśniamy, czym różni się kredyt konsumpcyjny oraz kredyt konsumencki. Zacznijmy jednak od kwestii, które są związane z pożyczką gotówkową.
Na wstępie warto przypomnieć, że umowa kredytu ma specyficzny, typowo branżowy charakter. W przepisach kodeksu cywilnego znajdziemy odwołania do kredytu, ale sama umowa kredytu nie została uregulowana przez ten akt prawny (w przeciwieństwie na przykład do umowy rachunku bankowego). Kodeks cywilny zawiera natomiast przepisy dotyczące pożyczek (artykuły 720 – 724(1) kodeksu cywilnego). Pamiętajmy jednak, że pożyczki mają nie tylko charakter pieniężny. Mogą one obejmować na przykład płody rolne. Oczywiście, w praktyce pożyczka to najczęściej pożyczka gotówkowa i to właśnie kwestie związane z nią będziemy analizować w naszym artykule.
Jeżeli natomiast chodzi o kredyty i kwestie związane z ich udzielaniem, to tę tematykę regulują dwie ustawy:
Udzielanie kredytów (w tym gotówkowych i na przykład hipotecznych) to czynność, która domyślnie została zastrzeżona dla banków. Jednak wspomniana ustawa o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych w drodze wyjątku przyznaje SKOK-om prawo udzielania kredytów. Do przepisów prawa bankowego dotyczących kredytów wielokrotnie odwołuje się ustawa o SKOK.
Chodzi między innymi o artykuł 69 prawa bankowego, zgodnie z którym: “Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel (…)”. Natomiast kredytobiorca zobowiązuje się do wykorzystania środków z kredytu na ustalony wcześniej cel, a także do zwrotu kwoty udostępnionej przez bank (SKOK) w oznaczonym terminie (wraz z odsetkami) i do zapłaty prowizji.
Konieczność wykorzystania środków na ściśle określony cel jest tym kryterium, poprzez które pożyczka gotówkowa odróżnia się od kredytu gotówkowego. Cel kredytu może być określony bardzo ogólnie w umowie przygotowanej przez bank lub SKOK, ale jednak na tyle precyzyjnie, aby kredytodawca mógł sprawdzić poprawność wykorzystania środków (zobacz: B. Smykla [w:] Prawo bankowe. Komentarz, red. A. Mikos-Sitek, P. Zapadka, Warszawa 2022, art. 69).
W umowie pożyczki gotówkowej często nie znajdziemy nawet tak ogólnych sformułowań dotyczących celu wykorzystania kredytu, jakie są normą w przypadku kredytów gotówkowych. Umowa kredytu gotówkowego na ogół informuje, że docelowym przeznaczeniem środków jest dowolny cel konsumpcyjny niezwiązany z działalnością gospodarczą klienta. Tak więc kredyt gotówkowy nie może być wykorzystany na cele firmowe.
Umowy kredytowe dość często przewidują sankcje za wykorzystanie środków z kredytu na cele nieprzewidziane przez bank/SKOK. Taka sytuacja może prowadzić do wypowiedzenia umowy kredytowej, co oznacza konieczność spłaty całego zadłużenia w krótkim terminie. Ustawa prawo bankowe (w artykule 75) wskazuje, że wypowiedzenie umowy kredytowej jest możliwe w razie utraty zdolności kredytowej przez kredytobiorcę albo w przypadku niedotrzymania przez niego warunków udzielenia kredytu. Najkrótszy możliwy termin wypowiedzenia umowy kredytowej przez bank wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością klienta możliwe jest nawet wypowiedzenie umowy kredytu (np. hipotecznego) z terminem siedmiodniowym.
Jeżeli chodzi o kwestie regulacyjne, to pożyczka gotówkowa jest mniej skomplikowana. Udzielanie takich pożyczek nie zostało zarezerwowane tylko dla banków i SKOK-ów. Pożyczki gotówkowe mogą być udzielane również przez firmy pozabankowe, które podlegają nadzorowi KNF. Jest to jednak nadzór mniej restrykcyjny w porównaniu z bankami oraz SKOK-ami (m.in. dlatego, że firmy pożyczkowe nie mają prawa do przyjmowania depozytów od swoich klientów).
Pożyczka gotówkowa może znaleźć się również w ofercie banku lub SKOK-u, ale taka sytuacja nie ma dużego znaczenia dla klienta w porównaniu z kredytem gotówkowym. Cele wykorzystania środków określone przez umowę typowego kredytu gotówkowego i tak są bowiem “luźne”. Poza tym zarówno pożyczka gotówkowa, jak i kredyt gotówkowy podlega przepisom ustawy o kredycie konsumenckim. Ten wątek będziemy jeszcze analizować poniżej.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że pożyczka gotówkowa może być udzielana nie tylko przez banki, SKOK-i oraz firmy pozabankowe. Taką pożyczkę czasem oferują też osoby prywatne nieprowadzące działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek. Pożyczka prywatna to zazwyczaj właśnie pożyczka gotówkowa udzielana przez osoby prywatne. Czasem może być ona gotówkowa zupełnie dosłownie, a więc wypłacana przy pomocy banknotów.
W przypadku oferty banków, spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych, a nawet firm pozabankowych, takie tradycyjne rozwiązanie (wypłata gotówkowa) jest coraz rzadsze. Przeważa bowiem wypłata środków na rachunek bankowy wskazany przez klienta. Warto w tym kontekście pamiętać, że wiele firm pozabankowych działa tylko online i nie posiada swoich stacjonarnych placówek. Z kolei dla banków i SKOK-ów obsługa gotówkowa klientów jest bardziej kłopotliwa niż przelew na rachunek.
W ramach podsumowania, warto naświetlić różnice pomiędzy kredytem konsumenckim oraz konsumpcyjnym. To bowiem temat powiązany z tytułowym pytaniem (Pożyczka gotówkowa to coś innego niż kredyt gotówkowy?). Wiele osób może nie zdawać sobie sprawy, że pomimo różnic związanych np. z brakiem choćby ogólnego określenia celu finansowania, pożyczka gotówkowa podlega wielu takim samym przepisom jak kredyt gotówkowy.
Takie ujednolicenie zasad stało się faktem, gdy weszła w życie ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Ten akt prawny wprowadził bowiem definicję kredytu konsumenckiego, w której mieszczą się zarówno kredyty gotówkowe z banków i SKOK-ów, jak i pożyczki gotówkowe. Kredyty konsumenckie cechują się pewnymi zasadami udzielania, które są korzystne dla konsumentów, czyli osób pożyczających pieniądze na cele niezwiązane bezpośrednio ze swoją działalnością gospodarczą i zawodową. Pożyczka gotówkowa może być zatem uznana prawnie za kredyt konsumencki i często tak się właśnie dzieje.
Powyższa kwalifikacja pożyczki gotówkowej nie oznacza jednak, że traci ona swój charakter, a przepisy wymagają np. określenia celu przeznaczenia pieniędzy. Warto pamiętać, że zakwalifikowanie pożyczki gotówkowej jako kredytu konsumenckiego dotyczy tylko ochrony konsumenta. Konsument nadal zawiera jednak umowę pożyczki, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Poza tym, firma pozabankowa i tak nie mogłaby udzielić kredytu w rozumieniu prawa bankowego, o czym już wspominaliśmy. Wcześniej była mowa również o pożyczkach prywatnych. W ich przypadku, nie obowiązuje ustawa o kredycie konsumenckim, która obejmuje tylko pożyczanie środków przez wyspecjalizowane firmy (banki, SKOK-i oraz firmy pożyczkowe). Nie oznacza to jednak, że osoby, które zainteresowała prywatna pożyczka gotówkowa, teraz są pozbawione jakiejkolwiek ochrony.
Pamiętajmy bowiem o przepisach kodeksu cywilnego. Chodzi tutaj m.in. o artykuły 720 (1) oraz 720 (2) KC. Te przepisy obowiązujące od 18 grudnia 2022 r. wprowadziły w przypadku pożyczek prywatnych limit kosztów pozaodsetkowych, a więc rozwiązanie podobne do tego, które nieco dłużej obowiązuje w ramach ustawy o kredycie konsumenckim. Prywatna pożyczka gotówkowa obecnie też nie może mieć zbyt wysokich kosztów – pomimo faktu, że nie jest kredytem konsumenckim. Każda niefirmowa pożyczka gotówkowa oraz każdy niefirmowy kredyt gotówkowy to jednak odpowiednio pożyczka konsumpcyjna lub kredyt konsumpcyjny. Pod pojęciem kredytu konsumpcyjnego rozumiemy taki kredyt, który jest przeznaczony na finansowanie bieżących, prywatnych potrzeb klienta instytucji finansowej.
