Fraza “pożyczki bez zaświadczeń” nieodmiennie pozostaje jedną z najpopularniejszych w internetowych wyszukiwaniach dotyczących finansów osobistych. Tej sytuacji nie zmieniły regulacje prawne, które poprzez ograniczenie wysokości kosztu pozaodsetkowego i zarazem łącznego kosztu chwilówek, skłoniły pożyczkodawców do bardziej ostrożnego wybierania klientów. Pożyczki bez zaświadczeń nadal są jednak popularną ofertą. W związku z tym, postanowiliśmy wyjaśnić, jakie elementy ochrony prawnej konsumenta dotyczą opisywanych pożyczek. Chodzi między innymi o to, czy osoby wybierające pożyczki bez zaświadczeń mogą w razie potrzeby skorzystać z sankcji kredytu darmowego i zwrotu prowizji po nadpłacie. Najpierw wyjaśnijmy jednak, jak pożyczki bez zaświadczeń są regulowane przez aktualne przepisy.
Już wcześniej zwracaliśmy uwagę, że obowiązujące regulacje prawne zniechęcają pożyczkodawców do wybierania bardziej ryzykownych klientów ze względu na wprowadzone limity kosztu pozaodsetkowego i obowiązujące już wcześniej ograniczenia z kodeksu cywilnego co do maksymalnej wysokości odsetek. Może się zatem rodzić pytanie, czy pożyczki bez zaświadczeń, które były przecież adresowane do bardziej ryzykownych klientów i jednocześnie najbardziej kosztowne, po zmianach prawnych nadal są całkiem legalne.
Odpowiedzi na to powyższe, bardzo ciekawe pytanie dostarcza ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2024 r. poz. 1497 z późn. zm.). Przypomnijmy, że ustawa o kredycie konsumenckim reguluje nie tylko zasady udzielania przez banki oraz SKOK-i kredytów gotówkowych i ratalnych na potrzeby niezwiązane bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową klienta (będącego konsumentem). Kredytem konsumenckim w rozumieniu ustawy są również wszelkie pożyczki pozabankowe, których udziela wyspecjalizowana instytucja (firma pożyczkowa) na potrzeby prywatne klienta, czyli potrzeby niezwiązane bezpośrednio z jego działalnością gospodarczą i zawodową.
W zakresie działania analizowanej ustawy nie mieszczą się natomiast wszelkiego rodzaju pożyczki prywatne (w tym pożyczki bez zaświadczeń udzielane przez osobę prywatną). Czy natomiast ustawa o kredycie konsumenckim pozwala wyspecjalizowanym instytucjom finansowym oferować pożyczki bez zaświadczeń? Artykuł 9a ustawy o kredycie konsumenckim sugeruje, że pożyczki bez zaświadczeń mogą być legalnie udzielane przez instytucje pożyczkowe. Ten przepis wyznacza następujące zasady:
Analiza obowiązujących przepisów potwierdza, że pożyczki bez zaświadczeń są nadal legalne – pomimo obniżonych limitów kosztu chwilówek. Decyzja o oferowaniu takich pożyczek zależy jednak od każdej firmy działającej na rynku. Część pożyczkodawców może uznać, że udzielanie bardziej ryzykownych chwilówek po prostu im się nie opłaca w obecnych warunkach. Skoro już wiemy, że pożyczki bez zaświadczeń są legalne (z pewnymi ograniczeniami co do ich wysokości – maks. 200% “najniższej krajowej”), to teraz warto wyjaśnić, jaka ochrona konsumencka przysługuje osobom wybierającym takie specyficzne kredyty konsumenckie.
Nasze wcześniejsze wyjaśnienia wskazują, że pożyczki bez zaświadczeń dla konsumentów podobnie jak inne pożyczki pozabankowe są przykładem kredytu konsumenckiego, który podlega przepisom ustawy o kredycie konsumenckim. Wiemy już również, że szczególne zasady dotyczą oceny zdolności kredytowej klienta przez firmy pozabankowe. Może nasuwać się wobec tego pytanie, czy pożyczki bez zaświadczeń są jakoś inaczej uregulowane w kontekście uprawnień konsumenta. Chodzi między innymi o coraz popularniejszą ostatnio sankcję kredytu darmowego.
Przypomnijmy, że sankcja kredytu darmowego zwalnia konsumenta z konieczności ponoszenia kosztów kredytowych jeśli okazało się, iż instytucja finansowa złamała określone przepisy ustawy o kredycie konsumenckim (dotyczące przede wszystkim konstrukcji umowy kredytowej oraz poziomu pobranych kosztów). Zasady funkcjonowania sankcji kredytu darmowego reguluje artykuł 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2024 r. poz. 1497 z późn. zm.). Czy ten przepis wskazuje, że pożyczki bez zaświadczeń zostały wyłączone z dobrodziejstw, które zapewnia sankcja kredytu darmowego? Zdecydowanie nie, co potwierdza, że pożyczki bez zaświadczeń także mogą być przedmiotem wspomnianej sankcji (podobnie zresztą jak inne pożyczki pozabankowe).
Odpowiadając na pytanie o to, jaka jest ochrona konsumencka dla osób wybierających pożyczki bez zaświadczeń, warto również spojrzeć na artykuł 49 ustawy o kredycie konsumenckim. Reguluje on zasady rozliczeń w sytuacji, gdy doszło do całkowitej spłaty kredytu konsumenckiego lub częściowa spłata skutkowała skróceniem okresu spłaty. Częściowa spłata niewpływająca na długość okresu kredytowania w przeciwieństwie do pozostałych dwóch wariantów nie skutkuje koniecznością rozliczenia kosztów i zwrotu przez kredytodawcę ich proporcjonalnej części (uwzględniającej również prowizję za udzielenie kredytu/prowizję przygotowawczą).
Wspomniany wcześniej artykuł 49 ustawy o kredycie konsumenckim nie wskazuje w żaden sposób, że pożyczki bez zaświadczeń zostały wyłączone z zakresu działania tego przepisu. Tym samym, ci konsumenci, którzy wcześniej wybrali takie chwilówki, mają prawo domagania się odpowiedniego rozliczenia ze strony instytucji finansowej (pod warunkiem krótszej spłaty długu). Warto pamiętać, że w przypadku pożyczek bez zaświadczeń oraz innych pożyczek pozabankowych, temat zwrotu części prowizji jest bardzo ważny, ponieważ naliczane koszty pozaodsetkowe (głównie prowizje) osiągają zwykle maksymalną wysokość wyznaczoną przez przepisy – dużo wyższą niż przy kredytach gotówkowych.
Osoby wybierające pożyczki bez zaświadczeń powinny czuć się też zmotywowane do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. W przypadku chwilówek, zwolnienie z kosztów ma większe znaczenia, ponieważ ich łączna wysokość jest duża względem całości pożyczanej sumy – większa niż np. przy kredytach gotówkowych.
Poniżej można zapoznać się z odpowiedziami na często zadawane pytania (FAQ), które dotyczą pożyczek bez zaświadczeń i ochrony prawnej dla osób wybierających właśnie takie pożyczki
Czy posiadacz pożyczki bez zaświadczeń przed skorzystaniem z sankcji kredytu darmowego też musi złożyć pożyczkodawcy oświadczenie (najpóźniej w rocznym terminie od rozliczenia z instytucją finansową)?
Tak, oświadczenie jest wymagane – na dokładnie tych samych zasadach, co w przypadku innych kredytów konsumenckich (np. kredytów gotówkowych).
Czy jest gdzieś dostępny wiarygodny kalkulator online pokazujący, jaki zwrot kosztów wygeneruje wcześniejsza spłata pożyczki bez zaświadczeń?
Niestety, nie wszystkie kalkulatory zwrotu kosztów po wcześniejszej spłacie kredytu/pożyczki są rzetelne. Warto zatem korzystać ze sprawdzonych narzędzi. Jednym z nich jest z pewnością kalkulator zwrotu prowizji dostępny na stronie HelpHero.pl -> sprawdź ten kalkulator.
