Całkowicie darmowy kredyt konsumencki i to niezależnie od woli kredytodawcy (banku, SKOK-u lub firmy pożyczkowej) to z pewnością kusząca perspektywa. Trudno się więc dziwić, że wiele osób słysząc o takim wariancie od razu pyta, gdzie i jak można złożyć wniosek o sankcję kredytu darmowego. Należy jednak pamiętać, że taki wniosek będzie uzasadniony tylko w ściśle określonych sytuacjach. Ustawodawca nie ma bowiem zamiaru zwolnić wszystkich dłużników z konieczności płacenia odsetek i prowizji. Sankcja kredytu darmowego to rozwiązanie, które jest swoistą rekompensatą dla posiadacza kredytu konsumenckiego za zaniedbania banku, SKOK-u lub firmy pożyczkowej. Dlatego jeszcze przed wyjaśnieniem, jak składa się wniosek o sankcję kredytu darmowego, warto najpierw wytłumaczyć, kiedy taki wniosek będzie w ogóle uzasadniony. Brak uzasadnienia oznacza bowiem rację po stronie kredytodawcy i ewentualną przegraną przed sądem.
Wiele osób może w ogóle nie wiedzieć czym jest sankcja kredytu darmowego i jaką rolę pełni. Warto zatem rozpocząć nasz artykuł od zupełnych podstaw i powołać się na ustawę z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2011 nr 126 poz. 715). Artykuł 45 tego aktu prawnego wskazuje, że konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia może zwracać kredyt bez odsetek i innych kosztów (np. prowizji) pod warunkiem, że instytucja finansowa wcześniej naruszyła zasady dotyczące:
Na ogół przyjmuje się, że powyższa lista naruszeń przepisów przez kredytodawcę nie może być rozszerzana w celu zapewnienia konsumentowi darmowego kredytu (zobacz: T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 45). Zatem tylko naruszenie wyżej wymienionych regulacji uprawnia konsumenta do złożenia pisemnego oświadczenia. Bywa ono potocznie i nieco niepoprawnie określane jako wniosek o sankcję kredytu darmowego.
Teoretycy czasem spierają się, czy sankcja kredytu darmowego powstaje z mocy prawa, czy też wymaga złożenia wspomnianego wcześniej oświadczenia. Z punktu widzenia konsumentów taka dyskusja jest jednak nieco abstrakcyjna, ponieważ w praktyce osoby zamierzające skorzystać z darmowego kredytu zawsze składają odpowiednie oświadczenie. Ze złożenia takiego dokumentu, który potocznie bywa zwany wnioskiem, nie należy rezygnować, gdyż to mogłoby mocno utrudnić uzyskanie zwolnienia z kosztów kredytowych.
Powyższe informacje nie odpowiadają do końca na popularne pytania związane z wnioskiem o sankcję kredytu darmowego. Jedno z takich pytań dotyczy tego, kiedy wniosek może być złożony. Ustawa o kredycie konsumenckim informuje w odpowiedzi, że wniosek o sankcję kredytu darmowego konsument może złożyć w ciągu roku od dnia wykonania umowy. Pod pojęciem wykonania umowy należy rozumieć przekazanie przez klienta kredytodawcy ostatniego wymaganego świadczenia i ostateczne rozliczenie z instytucją finansową.
Umowa nie jest jeszcze wykonana jeśli konsument nie zwrócił wszystkich wymaganych rat i/lub nie dokonał płatności dodatkowych świadczeń (w tym np. odsetek za opóźnienie). Zwykle umowę uznaje się za wykonaną wtedy, gdy konsument spłaca ostatnią należność z tytułu tej umowy na rzecz kredytodawcy. Konsumenci, którzy już rozliczyli się z kredytodawcą, na pewno powinni zwracać uwagę na niedługi roczny termin, po upływie którego wygasa uprawnienie do złożenia wniosku o sankcję kredytu darmowego. Tym bardziej, że wspomniany roczny termin nie może zostać w żaden sposób przedłużony lub przywrócony.
Czasem w kontekście sankcji kredytu darmowego pojawia się również inne pytanie. Chodzi o to, czy wniosek o sankcję kredytu darmowego może zostać złożony jeśli wcześniej doszło do wypowiedzenia umowy przez kredytodawcę (bank/SKOK/firmę pożyczkową) – na przykład z powodu opóźnień w płatności rat. Okazuje się, że takie wypowiedzenie nie stanowi przeszkody dla konsumenta, gdyż umowa kredytowa nie została jeszcze wykonana. Opisywana wyżej zasada nie zależy od tego, która strona umowy ją wypowiedziała, a także jaka była podstawa prawna wypowiedzenia (zobacz: T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 45).
Trzecie zasadnicze pytanie związane z wnioskiem o sankcję kredytu darmowego odnosi się do tego, czy odpowiedni dokument można dostarczyć w trybie pozasądowym. Odpowiedź jest tutaj twierdząca, gdyż ustawodawca przewidział możliwość złożenia odpowiedniego oświadczenia poza sporem sądowym. Jest to nawet wariant preferowany, gdyż nie wymaga angażowania sądu. Oczywiście, może się okazać, że kredytodawca będzie kwestionował naruszenie przez siebie przepisów i możliwość skorzystania przez klienta z darmowego kredytu. W takiej sytuacji uniknięcie sporu sądowego będzie trudne, choć pewną pomocą może być wcześniejszy wniosek do Rzecznika Finansowego. Oświadczenie informujące o zamiarze skorzystania przez konsumenta z sankcji kredytu darmowego uważa się za doręczone, wtedy gdy kredytodawca ma możliwość zapoznania się z tym dokumentem.
Na uwagę zasługuje również kwestia formy, jaką powinien mieć wniosek o sankcję kredytu darmowego. Odpowiednie oświadczenie konsumenta musi mieć formę pisemną – w przeciwnym razie mogą bowiem pojawić się problemy dowodowe. Warto również pamiętać, że to na konsumencie spoczywa ciężar udowodnienia w razie sporu sądowego tego, iż złożył on odpowiednie oświadczenie (wniosek o sankcję kredytu darmowego) i doszło do przekazania tego dokumentu kredytodawcy. Podobna zasada związana z ciężarem dowodu po stronie konsumenta obejmuje również wykazanie, że darmowy kredyt przysługuje ze względu na złamanie jednej z zasad dotyczących kredytu konsumenckiego (np. pominięcie przez firmę pożyczkową całości lub części wymaganych informacji o prawie konsumenta do odstąpienia od umowy).
W obliczu sporu sądowego, konsumenci często korzystają z pomocy ekspertów prawnych, którzy już wcześniej zajmowali się sprawami dotyczącymi sankcji kredytu darmowego. Z pomocy specjalisty oczywiście można skorzystać na wcześniejszym etapie. Chodzi nawet o sytuację, w której konsument jeszcze nie podjął żadnych działań związanych z sankcją kredytu darmowego i zastanawia się, czy zwolnienie z kosztów kredytowych będzie możliwe. Ekspert prawny może pomóc również na tym etapie poprzez sprawdzenie, czy istnieje w ogóle sens składania wniosku o sankcję kredytu darmowego i ewentualne kontynuowanie sporu na etapie sądowym.
Specjalista prawny pomoże przygotować oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Taki dokument poza standardowymi elementami (data i miejsce sporządzenia, dane klienta oraz instytucji finansowej, wskazanie numeru umowy i podpis klienta), powinien również zawierać odpowiednie uzasadnienie. Od uzasadnienia może zależeć to, czy wniosek o sankcję kredytu darmowego będzie skuteczny. Można przypuszczać, że na kredytodawcy wrażenia nie zrobi oświadczenie przygotowane na podstawie jednego z popularnych internetowych wzorów. Ekspert prawny pomoże również w oszacowaniu, na jakie korzyści może liczyć konsument w związku z uwzględnieniem jego prawa do sankcji kredytu darmowego. W tym kontekście warto zwrócić uwagę, że wspomniana sankcja nie obejmuje odsetek za opóźnienie (zobacz na przykład: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 lipca 2019 r. – sygnatura akt: V ACa 118/18).
