Polskie prawo pozwala przedsiębiorcom na wybór wśród całkiem sporej liczby wariantów prowadzenia firmy. Spółka z o.o., spółka komandytowa – to dwa przykłady. Wymienione rodzaje spółek są jednocześnie popularne – znacznie bardziej niż na przykład spółki partnerskie. Warto zatem wyjaśnić, czym charakteryzuje się spółka z o.o. i spółka komandytowa. Wbrew pozorom, różnice pomiędzy tymi dwoma rodzajami spółek handlowych są bowiem znaczące. To mniej dziwi jeśli wiemy, że spółka komandytowa jest przykładem spółki osobowej. Natomiast spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to spółka kapitałowa. Nasz artykuł tłumaczy, dlaczego specyfika spółki z o.o. jest zupełnie inna niż w przypadku spółki komandytowej. Informacje na ten temat są przydatne nie tylko dla przedsiębiorców. Pozwolą one również pracownikom łatwiej zrozumieć specyfikę ich firmy oraz zasady zarządzania nią.
Zasady funkcjonowania spółek są oczywiście bardzo dobrze opisane przez rodzime przepisy. Informacji o tym, jak działa spółka komandytowa lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością należy poszukiwać w ustawie z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. 2000 Nr 94 poz. 1037). Ten akt prawny określany skrótowo jako „KSH” wskazuje, że zarówno spółka z o.o., jak i spółka komandytowa są spółkami handlowymi. Takiego przymiotu nie posiada spółka cywilna, która w zasadzie jest tylko umową pomiędzy samodzielnymi przedsiębiorcami. Zasady działania spółek handlowych w zakresie nieokreślonym przez KSH uzupełnia kodeks cywilny. Prawo mówi również, że spółka z o.o. należy do grupy spółek kapitałowych – razem ze spółką akcyjną i prostą spółką akcyjną. Z kolei do spółek osobowych oprócz spółki komandytowej zaliczamy spółkę jawną, spółkę partnerską i spółkę komandytowo-akcyjną.
Spółka z o.o. zapewnia swoiste zabezpieczenie dla udziałowców przed ryzykiem działalności gospodarczej. Pamiętajmy bowiem, że tacy inwestorzy nie odpowiadają własnym majątkiem za zobowiązania spółki z o.o., która stanowi autonomiczny podmiot i posiada własny majątek. Odpowiedzialność udziałowców ogranicza się tylko do wartości wniesionych do spółki udziałów. Większa odpowiedzialność spoczywa na członkach zarządu spółki z o.o. Takie osoby odpowiadają bowiem solidarnie za zobowiązania spółki jeśli egzekucja skierowana przeciwko niej okaże się bezskuteczna. Warto zwrócić uwagę, że spółka z o.o. podobnie jak inne spółki kapitałowe może mieć charakter jednoosobowy. Spółka jednoosobowa to taka, w której wszystkie udziały lub akcje należą do jednej osoby.
Uprawnienia udziałowca spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są bardziej znaną kwestią niż status komplementariuszy i komandytariuszy. Tym niemniej, warto przypomnieć kilka podstawowych faktów dotyczących decyzyjności oraz sposobu zarządzania spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Osoby zadające tytułowe pytanie (Spółka z o.o., spółka komandytowa – jakie są różnice?), na pewno powinny wiedzieć, że kapitał zakładowy spółki z o.o. ulega podziałowi na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej. Umowa może przewidywać udziały uprzywilejowane – co do prawa głosu, prawa do dywidendy lub sposobu uczestniczenia w podziale majątku przy likwidacji spółki. Udziały są zbywalne, a ich zbycie powinno być potwierdzone w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Posiadanie udziału daje prawo do części zysku wynikającego z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonego do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. Jeżeli umowa spółki z o.o. nie stanowi inaczej, to zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do liczby udziałów. O podziale zysku decyduje liczba posiadanych udziałów w dniu powzięcia uchwały co do podziału zysku lub w specjalnie określonym dniu dywidendy. Nie można zapominać, że udziałowiec spółki z o.o. posiada też uprawnienia związane z decydowaniem o kierunku rozwoju firmy.
Zgromadzenie wspólników powołuje i odwołuje zarząd podejmujący bieżące decyzje, a także udziela absolutorium członkom organów spółki z o.o. z wykonania przez nich obowiązków. Wspólnicy mają też decydujący głos w sprawach związanych np. z nabyciem nieruchomości (o ile umowa spółki nie stanowi inaczej). Zarząd i zgromadzenie wspólników to tak zwane organy obligatoryjne spółki z o.o. Poza tym wspomniana spółka może też posiadać radę nadzorczą i komisję rewizyjną.
W ramach odpowiedzi na tytułowe pytanie („Spółka z o.o., spółka komandytowa – jakie są różnice?”), warto zwrócić uwagę, że kwestia odpowiedzialności wspólników spółki komandytowej jest bardziej skomplikowana. Charakterystyczną cechą wspomnianej spółki jest podział jej wspólników na komplementariuszy oraz komandytariuszy. Komplementariusze odpowiadają za długi spółki bez ograniczeń – całym swoim majątkiem prywatnym. Odpowiedzialność komplementariusza ma charakter subsydiarny, co oznacza skierowanie egzekucji przeciwko niemu w razie bezskuteczności działań komornika względem spółki.
Wielu potencjalnych wspólników taka odpowiedzialność może odstraszać – pomimo wspomnianego powyżej ograniczenia. Warto więc pamiętać, że w spółce komandytowej występują również komandytariusze. Ich odpowiedzialność względem wierzycieli spółki jest ograniczona do sumy komandytowej. Zostaje ona określona w umowie powołującej spółkę. Wspomniana umowa powinna mieć formę notarialną – tak samo zresztą jak umowa spółki z o.o.
Istnieje możliwość wniesienia przez komandytariusza do spółki wkładu o wartości odpowiadającej co najmniej sumie komandytowej. W takiej sytuacji, komandytariusz w ogóle nie odpowiada osobiście za zobowiązania spółki, gdyż niejako przeniósł swoją odpowiedzialność na spółkę (zasilając jej majątek podlegający egzekucji). Ważnym „haczykiem” jest to, że ujawnienie imienia oraz nazwiska komandytariusza w nazwie spółki skutkuje nieograniczoną odpowiedzialnością takiej osoby za zobowiązania, czyli na zasadach dotyczących komplementariusza. Spółka komandytowa daje komandytariuszom możliwość dyskretnego działania na rynku przy ponoszeniu ograniczonego ryzyka. Rola komandytariusza niesie ze sobą również pewne ograniczenia, o czym piszemy niżej.
W ciekawy sposób została również uregulowana kwestia decyzyjności i reprezentacji w spółce komandytowej. To kolejny temat, którym zajmiemy się w ramach odpowiedzi na tytułowe pytanie „Spółka z o.o., spółka komandytowa – jakie są różnice?”. Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, komandytariusz może reprezentować spółkę tylko jako pełnomocnik. Domyślnie spółkę komandytową reprezentują jej komplementariusze o ile nie zostali pozbawieni prawa reprezentacji na mocy orzeczenia sądu lub umowy spółki. Umowa może również zobowiązać komandytariusza do prowadzenia spraw spółki, ale domyślnie wspólnicy z ograniczoną odpowiedzialnością nie mają takiego prawa i obowiązku. Natomiast zgoda komandytariusza jest wymagana w razie wykonywania czynności przekraczających zakres zwykłych czynności spółki.
Komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczywiście wniesionego do tej spółki, o ile umowa nie stanowi inaczej. Wkłady wniesione to te, które zostały rzeczywiście przeniesione na spółkę lub jej udostępnione (zobacz: A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2023, art. 123). Odpowiedzialność komandytariusza w stratach spółki jest z kolei ograniczona do wysokości umówionego wkładu. Z kolei w przypadku komplementariuszy zasadą jest równy udział w zyskach i stratach – bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Umowa spółki może zwolnić komplementariusza z udziału w stracie, ale takie rozwiązanie nie jest możliwe w odniesieniu do wszystkich komplementariuszy.
