Internauci czasem w Google wpisują pytania, które są dość mocno niegramatyczne. Ta niepoprawność niekiedy wynika po prostu z niewiedzy. Przykładem może być pytanie “co to jest syndyk”, które w ostatnich latach pojawia się coraz częściej (ze względu na wzrost popularności upadłości konsumenckiej). Niepoprawność wspomnianego pytania (co to jest syndyk) wynika z faktu, że syndyk nie jest instytucją lub urzędem, lecz osobą. Trzeba by zatem zapytać “kim jest syndyk i jakie funkcje pełni?”. W ramach naszego artykułu postanowiliśmy udzielić odpowiedzi właśnie na takie pytanie. Nasza dość prosta analiza prawna uwzględnia również punkt widzenia konsumentów, którzy coraz częściej korzystają z dedykowanego dla nich wariantu upadłości, czyli upadłości konsumenckiej.
Odpowiedź na tytułowe pytanie warto rozpocząć od najbardziej podstawowych informacji, gdyż jak widać jest wielu Polaków, którzy nie postrzegają syndyka jako osoby, lecz jako pewną formę instytucji. Odpowiedzi na pytania dotyczące zadań oraz samej funkcji syndyka trzeba szukać w ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, która do 1 stycznia 2016 roku nazywała się “Prawem upadłościowym i naprawczym”. Artykuł 157 tej ustawy wskazuje, że syndykiem może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, licencję doradcy restrukturyzacyjnego i konto doradcy restrukturyzacyjnego w odpowiednim systemie informatycznym.
Zadania syndyka może wypełniać również spółka prawa handlowego pod warunkiem, że osoby nią zarządzające posiadają licencję doradcy restrukturyzacyjnego. Wspomniana licencja oczywiście nie jest łatwa do uzyskania. Konieczne będzie zdanie egzaminu przeprowadzanego przez komisję egzaminacyjną, którą powołuje Minister Sprawiedliwości, a także posiadanie wcześniejszego doświadczenia w zarządzaniu majątkiem upadłego przedsiębiorstwa. Inne wymagania dla osoby zamierzającej zostać syndykiem to między innymi niekaralność, obywatelstwo kraju UE/EFTA, wyższe wykształcenie i brak wpisu do rejestru dłużników niewypłacalnych Krajowego Rejestru Sądowego.
Odpowiedzi na tytułowe pytanie (Co to jest syndyk, a raczej kto to jest syndyk?) można udzielić również poprzez przedstawienie funkcji, jakie syndyk pełni w postępowaniu upadłościowym. Artykuł 156 prawa upadłościowego wskazuje, że w przypadku ogłoszenia upadłości powinien zostać powołany syndyk (syndyk masy upadłościowej). Taki specjalista będący obecnie funkcjonariuszem publicznym w myśl kodeksu karnego (zobacz: art. 115 KK), w pierwszej kolejności składa do akt postępowania dokument potwierdzający posiadanie umowy zawodowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC). Sąd wyznacza syndyka biorąc pod uwagę między innymi poziom jego obciążenia obowiązkami.
W przypadku upadłości dotyczącej większych firm lub spółek o kluczowym znaczeniu dla państwa, syndykiem może być tylko osoba posiadająca licencję doradcy restrukturyzacyjnego z dodatkowym tytułem kwalifikowanego doradcy restrukturyzacyjnego. Oczywiście, syndykiem masy upadłościowej danej firmy nie powinna być osoba powiązana z nią prywatnie lub zawodowo. Warto wiedzieć, że na wniosek syndyka albo z urzędu, sędzia-komisarz może powołać zastępcę syndyka jeśli uzna, iż jest to konieczne. Do zastępcy syndyka zastosowanie znajdują przepisy prawa upadłościowego regulujące działania syndyka.
Warto również zwrócić uwagę, że w sprawach obejmujących zarządzanie masą upadłości syndyk dokonuje czynności w imieniu własnym, ale na rachunek upadłego. Mówiąc o zarządzaniu, mamy na myśli podstawowe zadania syndyka określone przez artykuł 173 prawa upadłościowego. Ten przepis wskazuje, że syndyk po objęciu majątku upadłego powinien zarządzać nim, zabezpieczyć przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub grabieżą, a następnie przystąpić do likwidacji, czyli sprzedaży majątku. Syndyk przejmuje kontrolę nad masą upadłościową, ponieważ wraz z ogłoszeniem upadłości trwale niewypłacalna osoba lub firma traci prawo do zarządzania swoim majątkiem.
Pamiętajmy, że w skład masy upadłości wchodzi przede wszystkim majątek należący do upadłego w chwili ogłoszenia upadłości. Upadła osoba lub firma nie może kontrolować tego majątku, który w przyszłości posłuży do zaspokojenia wierzycieli. Syndyk musi być informowany o wszystkich działaniach upadłego związanych z masą upadłości. Decyzje upadłego powiązane np. z samowolną sprzedażą części majątku będą prawnie nieważne. Jeżeli upadły utrudnia przejmowanie masy upadłości, to syndyk może skorzystać z pomocy komornika. Syndyk już na samym wstępie wnioskuje o ujawnienie upadłości m.in. w księgach wieczystych nieruchomości upadłego (dział III), a także zawiadamia o ogłoszeniu upadłości wierzycieli znanych na podstawie ksiąg rachunkowych upadłego, komorników prowadzących postępowania egzekucyjne przeciwko upadłemu i małżonka tego dłużnika.
Syndyk może podjąć decyzję o czasowym prowadzeniu upadłego przedsiębiorstwa jeśli jest to uzasadnione ze względu na możliwość zawarcia układu z wierzycielami albo sprzedaży przedsiębiorstwa (również w formie jego zorganizowanych części). Zwykle jednak optymalnym dla wierzycieli rozwiązaniem jest stopniowa sprzedaż majątku, przy czym niektóre składniki majątku będące ruchomościami mogą być sprzedane szybciej niż reszta (jeszcze przed rozpoczęciem likwidacji większości masy upadłości). Przyczyną zastosowania tego wyjątku jest konieczność pokrycia kosztów postępowania upadłościowego lub zbycia majątku tracącego na wartości.
Osoby zadające tytułowe pytanie (Co to jest syndyk, a raczej kto to jest syndyk?) powinny też wiedzieć, że syndyk bardzo dobrze zna sytuację przedsiębiorstwa i jego majątek. Przed rozpoczęciem likwidacji masy upadłości (w formie sprzedaży z wolnej ręki, sprzedaży w przetargu albo aukcji) sporządzane jest bowiem sprawozdanie finansowe wraz ze spisem inwentarza. Likwidacja masy upadłości będzie możliwa dopiero po przygotowaniu wspomnianych dokumentów lub tzw. pisemnego sprawozdania ogólnego.
Przepisy mówią ponadto, że syndyk powinien podejmować działania w celu zakończenia likwidacji masy upadłościowej przed terminem 6 miesięcy od daty ogłoszenia upadłości. Dłużnicy upadłej osoby lub firmy mogą spodziewać się tego, że w ramach likwidacji majątku upadłego syndyk będzie chciał od nich odzyskać zaległe pieniądze. Ściągnięcie wierzytelności od dłużników upadłego i wykonanie innych jego praw majątkowych to bowiem jeden ze sposobów likwidacji masy upadłości.
Upadłość konsumencka to wariant upadłości z którym często związane są pytania o to kim jest syndyk (mniej poprawnie: co to jest syndyk?). Taki wariant upadłości różni się od ścieżki upadłościowej dotyczącej firm, ponieważ celem przewodnim jest oddłużenie konsumenta, a kwestia zaspokojenia wierzycieli (priorytetowa w przypadku upadłości przedsiębiorstw) schodzi na nieco dalszy plan. Syndyk podejmujący się prowadzenia upadłości konsumenckiej musi działać nieco inaczej, ponieważ konsument w przeciwieństwie do przedsiębiorcy nie prowadzi ksiąg rachunkowych. Dlatego “wydobycie” danych o majątku dłużnika przeznaczonym do likwidacji bywa nieco trudniejsze.
Warto również wspomnieć, że procedura upadłości konsumenckiej cechuje się większym stopniem samodzielności syndyka. Taki profesjonalista w porównaniu ze zwykłą upadłością dotyczącą firm, wykonuje więcej czynności samodzielnie (jedynie pod kontrolą sądową). Postępowanie dotyczące konsumentów jest szybsze między innymi dlatego, że syndyk jednocześnie przygotowuje listę wierzytelności, plan podziału funduszy masy upadłości oraz projekt planu spłaty wierzycieli. Poza tym likwidacja majątku na zasadach ogólnych (“niekonsumenckich”) trwa dłużej ze względu na konieczność dość częstego uzyskiwania zgody sędziego-komisarza na sprzedaż składników majątku upadłego.
