Z punktu widzenia kredytobiorcy, jak najmniejsza liczba formalności w banku, SKOK-u lub firmie pożyczkowej jest bardzo pożądana. Nie chodzi tutaj wyłącznie o sytuację osób, które mają tendencję do impulsywnego robienia zakupów na kredyt. Warto również pamiętać o tych klientach instytucji finansowych, którzy po prostu nie mają czasu na długotrwałe wizyty w banku i kompletowanie potrzebnych dokumentów (np. zaświadczeń od pracodawcy o zatrudnieniu). Trudno się więc dziwić, że pożyczka bez zaświadczeń to produkt finansowy, który interesuje wiele osób. Internauci dość często pytają, na jakich warunkach jest dostępna właśnie taka pożyczka. Postanowiliśmy zatem wyjaśnić, dla kogo pożyczka bez zaświadczeń może być dostępna. Przedstawiamy między innymi wytyczne dla banków, które wydał nadzór finansowy. Warto również wyjaśnić, czy pożyczka bez zaświadczeń zawsze jest kosztowna.
Na wstępie warto z pewnością wyjaśnić, czym właściwie jest pożyczka bez zaświadczeń, bo to określenie dość często pojawia się w sieci – na ogół bez definicji. Takiej definicji niestety nie znajdziemy na przykład w aktach prawnych. Przykładowo ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim nie mówi czym jest pożyczka bez zaświadczeń, choć jednocześnie ten akt prawny reguluje bardzo wiele innych kwestii związanych z pożyczaniem pieniędzy przez banki, SKOK-i oraz firmy pożyczkowe. Warto zatem wiedzieć, że pożyczka bez zaświadczeń to potoczne określenie kredytu bankowego lub pożyczki jako produktu finansowego, który nie wymaga przedstawiania między innymi zaświadczeń o zatrudnieniu i dokumentów potwierdzających dochody.
Pożyczka bez zaświadczeń zwykle jest kwalifikowana jako kredyt konsumencki. Należy pamiętać, że kredyty konsumenckie są udzielane na potrzeby niezwiązane z działalnością gospodarczą zarówno przez banki oraz SKOK-i, jak i firmy pozabankowe (firmy pożyczkowe). Wspomniana już wcześniej ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, w artykule 9 wskazuje, że kredytodawca przed zawarciem umowy jest zobowiązany do oceny zdolności kredytowej konsumenta. Ocena zdolności kredytowej następuje na podstawie informacji uzyskanych od konsumenta i/lub informacji z odpowiednich baz danych/zbiorów danych kredytodawcy. Ponadto konsument na wniosek kredytodawcy powinien udostępnić wszystkie potrzebne dokumenty.
Szczególne przepisy ustawy o kredycie konsumenckim dotyczą firm pozabankowych. Mowa o nowych regulacjach, które wprowadzono wraz z dniem 18 maja 2023 r. Zgodnie z dodanym niedawno artykułem 9a ustawy o kredycie konsumenckim, oświadczenie konsumenta o jego dochodach i stałych wydatkach gospodarstwa domowego, wraz z dokumentami potwierdzającymi wysokość dochodów jest obowiązkowe jeśli całkowita kwota kredytu konsumenckiego przekracza dwukrotność wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. W przypadku mniejszych kwot, pożyczka bez zaświadczeń będzie możliwa pod warunkiem, że pożyczkodawca wykorzysta dane na temat klienta udostępniane przez Biuro Informacji Kredytowej i biura informacji gospodarczej (np. ERIF BIG, KRD BIG, BIG Infomonitor), a także inne rzetelne dane. Warto zwrócić uwagę, że przepisy obowiązujące od 18 maja 2023 r. de facto zabraniają udzielania tzw. “pożyczek bez BIK” i jednocześnie bez zaświadczeń (zobacz: T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 9(a)).
Firma pożyczkowa może również udzielić pożyczki bez zaświadczeń i formalności na kwotę większą niż 200% “najniższej krajowej” jeśli łączna wysokość ustalonych pozaodsetkowych kosztów i odsetek jest niższa od 50% limitu pozaodsetkowych kosztów wyznaczonego przez ustawę o kredycie konsumenckim, a także od odsetek maksymalnych według przepisów kodeksu cywilnego (zobacz: art. 359 KC). Złamanie przez firmę pożyczkową przepisów (tzn. udzielenie pożyczki bez oceny zdolności kredytowej lub mimo negatywnej oceny) może być bolesne z punktu widzenia pożyczkodawcy. Chodzi o ustawowy zakaz sprzedaży przez pożyczkodawcę długu wynikającego z niespłaconej pożyczki (np. firmie windykacyjnej), a także o zakaz naliczania odsetek i pozaodsetkowych kosztów.
Ponadto udzielenie pożyczki mimo wiedzy o posiadaniu przez konsumenta zobowiązania z zaległością wynoszącą ponad 6 miesięcy skutkuje brakiem możliwości dochodzenia długu przez pożyczkodawcę do momentu spłaty poprzedniego zadłużenia, a także zakazem naliczania kosztów dotyczących nowej zaległości. Wyjątek dotyczy pożyczek udzielonych właśnie na spłatę poprzednich długów. Wiedza na temat innych zobowiązań klienta może wynikać z analizy danych BIK/BIG lub z oświadczenia konsumenta. W celach dowodowych pożyczkodawca musi przechowywać oświadczenia konsumenta przez cały okres spłaty zobowiązania, a także przez kolejne 3 lata od zakończenia okresu spłaty.
Jeżeli chodzi o banki, to w ich przypadku pożyczka bez zaświadczeń również jest możliwa, ale na nieco innych zasadach. W ustawie o kredycie konsumenckim znajdziemy bowiem odwołanie do przepisów prawa bankowego określających zasady oceny zdolności kredytowej przez banki (patrz art. 70 prawa bankowego), a także do innych regulacji (np. rekomendacji Komisji Nadzoru Finansowego). Wspomniany powyżej artykuł 70 ustawy prawo bankowe ma dość ogólny charakter. Bardziej szczegółowe oraz ciekawe wydają się rekomendacje Komisji Nadzoru Finansowego dotyczące udzielania kredytów i pożyczek gotówkowych przez rodzime banki. Kluczowe znaczenie ma tutaj Rekomendacja T dotycząca dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych. Ten pakiet zaleceń informuje bowiem, kiedy bank może udzielić kredytu gotówkowego lub pożyczki gotówkowej na uproszczonych zasadach.
Wspomniana Rekomendacja T wskazuje, że w przypadku kredytów i pożyczek ratalnych dla klientów detalicznych o wartości nieprzekraczającej czterokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bank może zastosować uproszczone zasady oceny zdolności kredytowej. Ten limit kwotowy wzrasta do następującej wielokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw:
Uproszczone zasady oceny zdolności kredytowej polegają między innymi na tym, że bank może zadowolić się oświadczeniem klienta o wysokości osiąganych dochodów oraz ponoszonych wydatkach. Nadzór finansowy podpowiada bankom, że mogą ustalić wysokość dochodów osiąganych przez przyszłego kredytobiorcę na podstawie analizy historii rachunku. Jest to rozwiązanie szczególnie łatwe, jeżeli osoba wnioskująca o kredyt posiada rachunek osobisty w tym samym banku. Wówczas kredytobiorca nie będzie musiał dostarczać np. wyciągów z konta. Warto wiedzieć, że dla SKOK-ów nadzór finansowy również przewidział możliwość uproszczonej oceny zdolności kredytowej (zobacz: Rekomendacja A-SKOK dotycząca dobrych praktyk zarządzania ryzykiem ekspozycji kredytowych w SKOK). Mowa jednak o zasadach bardziej restrykcyjnych niż w przypadku banków.
Powyższe informacje pośrednio odpowiadają na pytanie, czy pożyczka bez zaświadczeń musi być kosztowna. To ważne pytanie, ponieważ łatwa procedura pożyczkowa zwykle kojarzy się z ofertą firm pozabankowych oraz wysokimi kosztami naliczanymi przez takie instytucje finansowe. Jednak, jak widać nadzór finansowy pozwala bankom na szybkie i dość łatwe pożyczanie pieniędzy bez zaświadczeń. To ważna kwestia, bo kredyty i pożyczki gotówkowe z banków są na ogół dużo tańsze niż pożyczki pozabankowe. Oczywiście, banki nie muszą oferować klientom uproszczonej oceny zdolności kredytowej.
