Dla wielu osób logicznym może wydawać się założenie, że po wydaniu wyroku przez sąd otrzymają odpowiednie uzasadnienie bez dodatkowych formalności. Praktyka wygląda jednak nieco inaczej, co wzbudza czasem zaskoczenie stron niezaznajomionych z postępowaniem karnym oraz cywilnym. Postanowiliśmy wyjaśnić, dlaczego wniosek o uzasadnienie wyroku jest potrzebny w przypadku tych dwóch popularnych rodzajów postępowań. Informujemy również, jak powinien wyglądać wspomniany wniosek o uzasadnienie wyroku, a także ile on kosztuje wnioskodawcę. Te wszystkie informacje mogą być bardzo pożyteczne dla powodów i pozwanych, a także oskarżonych w procesie karnym. Warto jednak pamiętać, że wniosek o uzasadnienie wyroku często przygotuje i złoży ekspert prawny (w ramach swoich wcześniej ustalonych usług).
W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, jak i kiedy powinien być składany wniosek o uzasadnienie wyroku w postępowaniu cywilnym. Informacji na ten temat udziela nam artykuł 328 kodeksu postępowania cywilnego (KPC). Wspomniany przepis potwierdza, że pisemne uzasadnienie wyroku jest sporządzane wyłącznie na wniosek strony. Skąd taka zasada? Ustawodawcy zapewne chodziło o zaoszczędzenie sądowi pracy w warunkach dużego obciążenia liczbą rozpatrywanych spraw. Poza tym, warto pamiętać, że uzasadnienie może być niepotrzebne tej stronie, która jest zadowolona z wydanego wyroku (np. zasądzającego odszkodowanie w pełnej wysokości).
Wspomniany wniosek o uzasadnienie wyroku (i doręczenie wyroku z uzasadnieniem) powinien zostać złożony w ciągu tygodnia od daty ogłoszenia wyroku. Tygodniowy termin jest naliczany od dnia doręczenia, jeśli wyrok podlega doręczeniu z urzędu. Nie można zatem marnować czasu, ponieważ sąd odrzuci spóźniony wniosek. Tymczasem pisemne uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji jest potrzebne do wniesienia apelacji. Artykuł 369 KPC wyraźnie wskazuje, że apelacja w sprawie cywilnej powinna zostać wniesiona do sądu, który wydał kwestionowany wyrok – w terminie dwutygodniowym od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem.
Ustawodawca poprzez przepisy KPC niejako zmusił stronę do wcześniejszego zapoznania się z uzasadnieniem wyroku przed złożeniem apelacji. Co ważne, strona może złożyć wniosek o uzasadnienie wyroku cywilnego nawet jeśli nie będzie korzystała później z prawa do apelacji. Spełniający wymogi pisma procesowego wniosek o uzasadnienie wyroku powinien określać, czy pisemne uzasadnienie musi dotyczyć całego wyroku. Sąd odrzuci wspomniany wniosek jeśli jest on niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub posiada braki nieusunięte mimo wcześniejszego wezwania.
W kontekście opłat warto wspomnieć, że wniosek o uzasadnienie wyroku wiąże się z koniecznością zapłacenia 100 zł. Taką stawkę przewiduje artykuł 25b ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398). Mimo odpłatności uzasadnienia wyroku, często nie można liczyć na szybkie sporządzenie potrzebnego dokumentu. Kodeks postępowania cywilnego daje sądowi dwa tygodnie na przygotowanie uzasadnienia wyroku. To termin naliczany od daty wpływu kompletnego i opłaconego wniosku lub daty poprawienia braków we wniosku.
Tak jak już wspomnieliśmy, wniosek o uzasadnienie wyroku i doręczenie tego uzasadnienia jest potrzebny również w postępowaniu karnym. Kodeks postępowania karnego informuje, że wniosek o uzasadnienie wyroku można składać tylko w terminie wynoszącym 7 dni od daty ogłoszenia wyroku. W przypadku postępowania przyspieszonego, analogiczny termin został skrócony do 3 dni. Ważna różnica względem postępowania cywilnego polega na tym, że wydane wcześniej uzasadnienie wyroku nie jest potrzebne do bardzo szybkiego wniesienia apelacji. Apelację karną można wnieść przed terminem złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku. W takiej sytuacji, trzeba jednak później uzupełnić dokumentację dotyczącą apelacji (w ciągu 14 dni od daty doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem).
Wniosek o doręczenie uzasadnienie wyroku karnego trzeba złożyć nawet jeśli wspomniane uzasadnienie podlega sporządzeniu z urzędu. Podobnie jak w przypadku uzasadnienia wyroku cywilnego, należy wskazać, czy domagamy się wyjaśnień dotyczących całego orzeczenia. Wniosek o uzasadnienie wyroku karnego niepochodzący od oskarżonego musi też wskazywać tego z oskarżonych, którego dotyczy. Dobrą wiadomością dla strony składającej wniosek o uzasadnienie wyroku karnego, na pewno jest fakt, że wspomniane pismo nie wymaga wniesienia opłaty. Potwierdzenie stanowi ustawa z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz.U. 1973 nr 27 poz. 152).
