Umowa o pracę jest dla wielu osób jednym z najważniejszych dokumentów, jakie podpisują w swoim życiu. Dotyczy to również pracowników etatowych, którzy regularnie zmieniają swoje zatrudnienie. Od zmiany pracodawcy, zwykle częstsza jest podwyżka płacy. Taka sytuacja szczególnie widoczna była na przykład w 2022 roku, gdy inflacja stworzyła wyraźną presję na podwyżki wynagrodzeń. Podobne zjawisko na pewno będzie odczuwalne również w 2023 roku. Wydaje się jednak, że pytanie postawione w tytule naszego artykułu (Aneks do umowy o pracę: zmiana wynagrodzenia go wymaga?) jest aktualne nie tylko w okresie wysokiej inflacji. Widzimy bowiem, że Polacy już od dawna pytają o ewentualną konieczność aneksowania umowy o pracę w razie zmiany wynagrodzenia. Nasz artykuł wyjaśnia, czy każda podwyżka płacy wymaga nieco kłopotliwego sporządzania aneksu.
Jeszcze przed udzieleniem odpowiedzi na tytułowe pytanie (Aneks do umowy o pracę: zmiana wynagrodzenia go wymaga?) warto przypomnieć, że wysokość wynagrodzenia jest podstawowym elementem każdej umowy o pracę. Co więcej, ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy potwierdza, że poziom pensji to jeden z tak zwanych warunków pracy i płacy. Do tej samej kategorii istotnych warunków zaliczamy między innymi rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wymiar czasu pracy oraz termin rozpoczęcia pracy. Zgodnie z kodeksem pracy, każda umowa o pracę powinna zawierać informacje o tym, jakie jest wynagrodzenie (odpowiadające rodzajowi pracy) ze wskazaniem składników tego wynagrodzenia.
Kolejna ważna zasada wynikająca z kodeksu pracy mówi o konieczności dokonywania wszystkich zmian warunków umowy o pracę w formie pisemnej (patrz artykuł 29 paragraf 4 kodeksu pracy). Wspomniany wymóg wynika z ogólnej reguły mówiącej, że forma zmiany umowy musi być taka sama, jak forma jej nawiązania (zobacz na przykład: G. Goździewicz, T. Zieliński [w:] Kodeks pracy. Komentarz, wyd. VII, red. L. Florek, Warszawa 2017, art. 29). Mimo tego, może się rodzić tytułowe pytanie (Aneks do umowy o pracę: zmiana wynagrodzenia go wymaga?).
Ciekawej odpowiedzi na rozważane pytanie udziela jedno z wyjaśnień, które znalazło się na stronie Państwowej Inspekcji Pracy w 2021 roku (patrz: Czy należy aneksować co roku umowę o pracę w przypadku zmiany wynagrodzenia minimalnego?). Warto pamiętać, że stanowiska PIP dotyczące różnych kwestii zawsze wzbudzają duże zainteresowanie pracodawców, bo ta instytucja pełni funkcje kontrolne i sprawdza, czy pracodawcy przestrzegają przepisów prawa pracy.
Wyjaśnienie udzielone przez PIP w 2021 roku potwierdza, że zmiana wynagrodzenia powinna zostać udokumentowana aneksem do umowy o pracę w formie pisemnej. Państwowa Inspekcja Pracy powołuje się w tej kwestii między innymi na Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 1976 r. (zobacz sygnatura akt: I PR 165/76). W podanym orzeczeniu SN czytamy, że: „wynagrodzenie – jako istotny element każdej umowy o pracę – winno być określone w sposób dokładny i nie pozostawiający wątpliwości”.
Ważny problem prawny i praktyczny związany z aneksowaniem umowy o pracę pojawia się, gdy pracownik etatowy został zatrudniony za minimalne wynagrodzenie. Mowa o płacy wyznaczonej na zasadach określonych przez ustawę z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. 2002 nr 200 poz. 1679). Wbrew temu, co może sądzić wiele osób, zatrudnianie za najniższą pensję wcale nie stanowi już rzadkości w Polsce. Można szacować, że w 2022 roku „najniższą krajową” lub jeszcze mniejsze wynagrodzenie (wynikające z części etatu) otrzymywały około 2 miliony polskich pracowników. Warto zatem wyjaśnić, jak tytułowe pytanie (Aneks do umowy o pracę: zmiana wynagrodzenia go wymaga?) odnosi się do zmiany pensji po podwyżce płacy minimalnej.
Analizowane wcześniej wyjaśnienie PIP mówi, że w doktrynie prawnej pojawiają się rozbieżności co do obowiązku aneksowania umowy o pracę po każdej podwyżce minimalnego wynagrodzenia. Chodzi oczywiście o umowę pracownika otrzymującego dokładnie taką najniższą płacę. Co ciekawe, PIP zajął stanowisko dość korzystne dla pracodawców. Mianowicie, ta instytucja uznała, że aneks do umowy o pracę po podwyżce „najniższej krajowej” powinien być sporządzany tylko jeśli wynagrodzenie zostało określone w formie kwotowej. Według PIP, nie ma natomiast obowiązku sporządzania aneksu, gdy umowa o pracę wskazuje, że pracownik otrzyma minimalne wynagrodzenie według obowiązującej w danym roku stawki (na podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r.).
