Polska nie jest krajem, gdzie taka kłopotliwa sytuacja jak upadłość banku zdarza się często. Mimo tego, ostatnie lata mogły wzbudzać obawy u konsumentów – przede wszystkim posiadaczy depozytów. Wystarczy przypomnieć chociażby plajtę Getin Noble Banku, który był jedną z większych instytucji w segmencie banków komercyjnych. Nieco wcześniej upadł np. Spółdzielczy Bank Rzemiosła i Rolnictwa w Wołominie (SK Bank) oraz Podkarpacki Bank Spółdzielczy (PBS). Mowa o podmiotach sporych, jak na warunki sektora banków spółdzielczych. Pamiętajmy również o szeregu upadłości małych SKOK-ów. Te wszystkie zdarzenia z przeszłości sprawiły, że postanowiliśmy przedstawić skutki, jakie dla konsumentów ma upadłość banku. Na końcu naszego artykułu znajdują się odpowiedzi na częste pytania (FAQ).
Pytania o upadłość banku dość często zadają deponenci, czyli posiadacze oszczędności zainteresowani przechowywaniem swoich środków na depozycie (tzn. koncie lub lokacie). Wiele takich osób wie o limicie gwarancyjnym zapewnianym przez BFG, który od dłuższego czasu wynosi 100 000 euro. Warto jednak doprecyzować informacje na temat wspomnianego limitu wartości chronionych depozytów. Jeżeli dokładniej przyjrzymy się przepisom, to można na przykład stwierdzić, że upadłość banku czasem skutkuje zastosowaniem wyższego limitu ochrony środków niż wspomniane wcześniej 100 000 euro.
O zasadach ochrony depozytów więcej mówi nam ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (Dz.U. 2016 poz. 996). Lektura tego aktu prawnego wskazuje, że ochroną gwarancyjną nie są objęte między innymi depozyty Skarbu Państwa, banków i ubezpieczycieli. Konsumenci i przedsiębiorcy mogą jednak spać spokojnie. Do ich oszczędności zastosowanie mają bowiem limity gwarancyjne wynoszące 100 000 euro. Co więcej, mowa o limitach naliczanych z osobna dla każdej instytucji finansowej objętej systemem gwarancyjnym (tzn. banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej).
Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. informuje również o podwyższonym limicie ochrony, który jest stosowany przez pierwsze 3 miesiące od wpłaty oszczędności. Podwyższony limit ma zastosowanie jeśli zdarzyła się upadłość banku lub SKOK-u, w którym osoba fizyczna przechowywała środki pochodzące z/ze:
Ten podwyższony limit, który ma chronić oszczędności pochodzące np. ze sprzedaży mieszkania, stanowi różnicę kwoty 200 000 euro oraz sumy innych oszczędności przechowywanych w tym samym banku/SKOK-u (do 100 000 euro). Jeżeli zatem w upadającej instytucji finansowej konsument ma tylko środki objęte szczególnymi zasadami, które zostały wpłacone nie wcześniej niż 3 miesiące temu, to podwyższony limit ochrony wynosi 200 000 euro. Jeżeli natomiast suma środków objętych podstawową ochroną wynosi 50 000 euro, to szczególne zasady będą miały zastosowanie do kwoty nieprzekraczającej 150 000 euro (zdeponowanej w tym samym, upadłym banku/SKOK-u).
Osoby posiadające bardzo duże oszczędności i przekonane, że kolejna upadłość banku w Polsce niebawem może mieć miejsce, powinny rozdzielić środki pomiędzy kilkoma instytucjami objętymi systemem organizowanym przez BFG. Warto dodać, że wspomniane limity (100 000 euro oraz 200 000 euro) wyznaczają maksymalny limit możliwych roszczeń deponenta wobec BFG, które wywołała upadłość jednego banku lub SKOK-u. Limity ochrony są niezależne od tego, na ilu lokatach i kontach w danej instytucji klient przechowywał swoje oszczędności.
Analizując ciekawy i ważny temat, jakim jest upadłość banku, warto zwrócić uwagę na przepisy dotyczące przymusowej restrukturyzacji. Jest to bowiem rozwiązanie, które zostało zastosowane między innymi przy okazji bankructwa Getin Noble Banku, Idea Banku oraz Podkarpackiego Banku Spółdzielczego. Na czym ono polega? W ramach przymusowej restrukturyzacji, BFG może na przykład:
Warto dodać, że w ramach swojej dotychczasowej działalności związanej z przymusową restrukturyzacją BFG utworzył między innymi VeloBank jako instytucję pomostową, do której została przeniesiona część działalności Getin Noble Banku. Przymusowa restrukturyzacja podjęta w związku z zagrożeniem upadłością pozwoliła ochronić również te depozyty, których nie dotyczyła ochrona gwarantowana przez BFG. Klientom byłego Getin Noble Banku zagwarantowano ciągłość obsługi i dostęp do środków pieniężnych. Między innymi na ten cel potrzebne było ponad 10 mld zł, które przekazał Bankowy Fundusz Gwarancyjny razem z największymi bankami komercyjnymi.
Wcześniej zwracaliśmy szczególną uwagę na kwestie związane z interesem deponentów, czyli posiadaczy oszczędności, dla których upadłość banku z pewnością jest nerwową sytuacją. Czy takie same powody do obaw mogą mieć dłużnicy upadającego banku lub SKOK-u, a więc posiadacze różnego rodzaju kredytów (najczęściej mieszkaniowych oraz gotówkowych)? Warto wiedzieć, że upadłość banku lub spółdzielczej kasy nie zwalnia klientów z obowiązku spłaty zadłużenia kredytowego. Zmianie nie ulega harmonogram spłaty oraz numer konta bankowego przeznaczonego do regulowania rat. Kredytobiorcy powinni też śledzić informacje związane z ewentualnym przejęciem wierzytelności banku przez inny podmiot.
Nieco inne skutki upadłość banku ma dla tych kredytobiorców, którzy kwestionują swoje zobowiązanie (na przykład tak jak frankowicze). Mianowicie, wspomniani klienci banku muszą zgłosić syndykowi swoje roszczenia w trybie uregulowanym przez art. 236 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe. Chodzi o możliwość uczestnictwa kredytobiorcy w postępowaniu upadłościowym. Zgłoszenie roszczeń syndykowi jest konieczne również wówczas, gdy wcześniej przeciwko bankowi został złożony pozew. Generalnie rzecz biorąc, upadłość banku dla kredytobiorcy z roszczeniami to dość skomplikowana sytuacja, w której warto skorzystać z pomocy eksperta prawnego (takiego jak na przykład dobry prawnik Warszawa).
Skąd Bankowy Fundusz Gwarancyjny ma pieniądze na wypłaty środków z depozytów, gdy nastąpi upadłość banku lub SKOK-u?
BFG jest na bieżąco zasilany składkami, które wnoszą banki oraz SKOK-i. Dodatkowe źródła finansowania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego to między innymi: środki z dotacji z budżetu państwa udzielonych na wniosek BFG, kredyty krótkoterminowe, które w razie potrzeby mogą zostać udzielone przez Narodowy Bank Polski, pożyczki możliwe do udzielenia przez budżet państwa, wpływy z innych zaciągniętych pożyczek oraz kredytów i emisji obligacji.
Czy obecnie ochrona środków (depozytów) w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych jest taka sama, jak ta udzielana na wypadek upadłości banków?
Niektóre osoby mogą jeszcze pamiętać sytuację sprzed lat, w której SKOK-i posiadały odrębny system gwarantowania depozytów, czyli tak zwany Program Ochrony Oszczędności. Składał się on z dwóch elementów – Funduszu Stabilizacyjnego Kasy Krajowej oraz Zbiorowego Ubezpieczenia Depozytów TUW SKOK. Po włączeniu SKOK-ów do systemu prowadzonego przez BFG, ochrona depozytów członków kas jest realizowana dokładnie tak samo, jak w przypadku banków. To bezpieczniejsze rozwiązanie.
