Nadpłacanie kredytu najczęściej kojarzy się z kredytem mieszkaniowym. Kredyty hipoteczne mają bowiem przeciętnie większą wartość i wyższą miesięczną ratę niż chociażby kredyty gotówkowe oraz limity z kart kredytowych. Dlatego to właśnie “hipoteki” Polacy nadpłacają w pierwszej kolejności. Warto jednak pamiętać, że kredyty gotówkowe są bardzo popularne. To drugi obok kredytów hipotecznych najpopularniejszy rodzaj zobowiązań bankowych w Polsce. W związku z powyższym, postanowiliśmy udzielić odpowiedzi na częste pytania o to jak nadpłacać kredyt gotówkowy. Nasi eksperci zaprezentowali ciekawe informacje również w sekcji FAQ (ang. frequently asked questions – często zadawane pytania).
Nadpłata konsumenckiej “gotówki” ustalana przez przepisy
Na samym wstępie warto z pewnością wyjaśnić, że nadpłata kredytu gotówkowego dla konsumenta (osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej) została szczegółowo uregulowana przez przepisy. Mowa o regulacjach ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2011 nr 126 poz. 715), które są zdecydowanie korzystne dla osoby zaciągającej kredyt gotówkowy na cele bezpośrednio niezwiązane z jej działalnością gospodarczą i zawodową. Na podobną ochronę prawną nie mogą liczyć na przykład przedsiębiorcy zaciągający kredyty gotówkowe na potrzeby firmy. Takie produkty finansowe również są dostępne na polskim rynku. Warto wyjaśnić ponadto, że prezentowane przez nas poniżej zasady nadpłacania kredytów gotówkowych ustawa o kredycie konsumenckim przewiduje również dla pożyczek pozabankowych.
W ramach odpowiedzi na tytułowe pytanie (“Jak nadpłacać kredyt gotówkowy?”), trzeba na wstępie dodać, że konsument może swobodnie nadpłacać swoje zobowiązanie. To oznacza możliwość nadpłacenia kredytu gotówkowego w dowolnym terminie. Poza tym do wykonania nadpłaty nie jest wymagane poinformowanie banku/SKOK-u o takim zamiarze. Bank lub SKOK nie może uzależniać możliwości dokonania nadpłaty długu od wcześniejszego wysłania przez konsumenta informacji. Taka zasada dotyczy również pożyczek pozabankowych, o czym wcześniej już była mowa. Poza prowizją za wcześniejszą spłatę, której wysokość jest limitowana i ustawowo obniżona do zera w wielu przypadkach, kredytodawca nie powinien pobierać innych opłat związanych z wcześniejszą spłatą (zobacz: T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 50).
Ustawodawca nie tylko przyznał konsumentom prawo do dokonywania nadpłaty kredytu konsumenckiego (w tym kredytu gotówkowego) w dowolnym momencie, ale również ograniczył maksymalną wysokość prowizji pobieranej przez bank za nadpłacenie długu. Taka prowizja bywa czasem nazywana rekompensacyjną, ponieważ rekompensuje ona bankowi utracone zyski odsetkowe. Ustawa o kredycie konsumenckim wprowadza kilka zasad dotyczących pobierania takiej prowizji przez bank lub SKOK, który udzielił kredytu gotówkowego albo pożyczki gotówkowej. Identyczne uregulowania obejmują również pożyczki pozabankowe, których czas spłaty nierzadko jest liczony w miesiącach, a nawet latach.
Osoby pytające jak nadpłacać kredyt gotówkowy, powinny wiedzieć, że ustawa o kredycie konsumenckim wprowadziła cztery równoczesne ograniczenia dotyczące wysokości prowizji rekompensacyjnej za nadpłatę. Mianowicie, taka prowizja nie powinna być wyższa od:
Poza tym naliczenie prowizji rekompensacyjnej jest możliwe pod trzema warunkami. Po pierwsze, prowizja rekompensacyjna może być stosowana tylko jeśli w danym okresie kredyt gotówkowy posiada stałą stopę oprocentowania. Drugim warunkiem zastosowania prowizji za wcześniejszą spłatę będzie to, że kwota spłacanego w okresie następnych dwunastu miesięcy kredytu planowo jest wyższa niż trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Mowa o wskaźniku płacowym z grudnia roku poprzedzającego rok nadpłaty kredytu, ogłaszanym przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Trzeci warunek naliczenia prowizji wydaje się najbardziej oczywisty, ale bywa też najczęściej pomijany. Otóż, prowizja za wcześniejszą spłatę powinna być określona przez umowę kredytu gotówkowego (również w kontekście stawki i sposobu zastosowania).
Osoby zadające pytanie o to jak nadpłacać kredyt gotówkowy powinny wiedzieć, że w związku z opisywanymi wyżej restrykcyjnymi zasadami stosowania prowizji rekompensacyjnej, niektóre banki oraz SKOK-i w ogóle nie przewidują takiego kosztu w swojej tabeli opłat i prowizji. Czy kredytodawca traci na takiej polityce? Okazuje się, że niekoniecznie. Warto bowiem pamiętać, że w wielu przypadkach prowizja za wcześniejszą spłatę kredytu gotówkowego i tak jest niemożliwa do naliczenia. Chodzi o kredyty gotówkowe o małej wartości oraz kredyty ze zmienną stopą oprocentowania. Poza tym możliwość bezprowizyjnego, wcześniejszego spłacania kredytu przez klienta jest rozwiązaniem, które można promować marketingowo. Nie zapominajmy również o tym, że banki i SKOK-i mogą sobie przynajmniej częściowo zrekompensować bezprowizyjną nadpłatę poprzez wyższe oprocentowanie.
Bardzo ważnym aspektem wcześniejszej spłaty kredytu gotówkowego jest również rozliczenie prowizji przygotowawczej. Niedługo po wprowadzeniu ustawy o kredycie konsumenckim zaczęły się pojawiać wątpliwości dotyczące tego, czy w razie wcześniejszej spłaty kredytu, bank lub SKOK powinien odpowiednio rozliczyć też prowizję przygotowawczą. Przypomnijmy, że artykuł 49 ustawy o kredycie konsumenckim w razie nadpłaty obliguje kredytodawcę do obniżenia kosztów kredytu o koszty dotyczące okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy (nawet jeśli konsument poniósł je przed spłatą).
Na skutek jednego z wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (w sprawie C-383/18) oraz działań Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, krajowe banki zaczęły w rozliczeniach po wcześniejszej spłacie kredytów konsumenckich uwzględniać również prowizję przygotowawczą. Wcześniej zdarzało się, że proporcjonalna część wstępnej prowizji za podpisanie umowy i wypłatę środków nie była zwracana, gdyż bank traktował taki koszt dla konsumenta jako niepowiązany z czasem obowiązywania umowy. Dodatkowym potwierdzeniem interpretacji przepisów korzystnej dla konsumentów jest Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2019 r. (sygn. akt: III CZP 45/19). Czytamy w niej, że: “uprawnienie konsumenta do obniżenia całkowitego kosztu kredytu w przypadku jego spłaty w całości przed terminem określonym w umowie obejmuje także prowizję za udzielenie kredytu”.
Czy w razie wcześniejszej, częściowej spłaty kredytu gotówkowego kredytobiorcy również przysługuje proporcjonalny zwrot prowizji przygotowawczej?
Jeżeli wcześniejsza spłata ma charakter częściowy, to zwrot kosztów będzie obejmował prowizję przygotowawczą, o ile doszło również do skrócenia okresu spłaty (zobacz: T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 49). W przypadku spłaty całkowitej długu przed terminem, rozliczenie wspomnianej prowizji jest bezwarunkowe.
Co należy zrobić jeśli bank lub SKOK nieprawidłowo rozlicza wcześniejszą spłatę?
Wówczas trzeba najpierw złożyć reklamację. Jej wzór znajdziemy np. na stronie Rzecznika Finansowego. Bezskuteczność reklamacji uprawnia do skorzystania z pomocy Rzecznika Finansowego. Dopiero w dalszej kolejności można rozważać np. powództwo sądowe.
Gdzie można obliczyć kwotę zwrotu od banku wynikającego z wcześniejszej spłaty?
Odpowiedni kalkulator kredytowy udostępnia między innymi Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (na stronie: https://finanse.uokik.gov.pl/kalkulator-wczesniejszej-splaty/).
