Gospodarczy patriotyzm to postawa, która pomogła wielu krajom zbudować swoją pozycję ekonomiczną. Od pewnego czasu jest ona bardziej popularna również w Polsce. Można znaleźć na przykład aplikacje na smartfony, których zadaniem jest identyfikacja produktów spożywczych ze względu na faktyczny kraj ich pochodzenia. Wybór produktu bankowego oznacza dużo większe konsekwencje finansowe niż zakup spożywczy, a nawet transakcja dotycząca np. mebli lub ubrań. Trudno się więc dziwić, że w Internecie dość częste bywają pytania o to, który bank jest polski. Postanowiliśmy udzielić odpowiedzi na wspomniane pytania i przy okazji przekazać całkiem sporo ciekawych informacji na temat polskiego sektora bankowego. Na wstępie warto jednak ustalić, który bank może być kwalifikowany jako polski.
Jeżeli mamy odpowiedzieć na pytanie o to, który bank jest polski, to w pierwszej kolejności trzeba przyjąć pewne kryteria. To ważna kwestia, ponieważ mianem “polskich” są czasem określane wszystkie banki działające w formie spółek akcyjnych zarejestrowanych na terenie naszego kraju. Wydaje się jednak, że nie o takie podejście chodzi osobom pytającym w Internecie, który bank jest polski.
Lepszym kryterium może być kraj pochodzenia głównego akcjonariusza banku. Pamiętajmy bowiem, że to walne zgromadzenie akcjonariuszy wyznacza kierunki rozwoju spółki (w tym wypadku banku) i podejmuje szereg ważnych decyzji. “Narodowość” dominującego kapitału ma też znaczenie w kontekście przepływu części zysków z działalności w postaci dywidend. Dywidendy po wypłacie mogą być transferowane do odległych miejsc. Trudno powiedzieć, że wówczas zyskuje krajowa gospodarka.
W związku z powyższym, wydaje się, że odpowiedź na pytanie o to, który bank jest polski powinna uwzględniać przede wszystkim fakt, czy w danym banku jako spółce akcyjnej dominuje kapitał rodzimego pochodzenia. Warto wiedzieć, że takie kryterium dotyczące akcjonariuszy stosuje również Narodowy Bank Polski oraz Komisja Nadzoru Finansowego. W ramach naszego artykułu będziemy się powoływać na dane drugiej z tych instytucji.
KNF podczas analizy “narodowości” banków czasem uwzględnia udział w aktywach dotyczący: polskiego kapitału prywatnego, Skarbu Państwa bez wliczenia Banku Gospodarstwa Krajowego, osobno Banku Gospodarstwa Krajowego oraz kapitału zagranicznego. Wyodrębnienie BGK w niektórych danych wynika z faktu, że pełni on specyficzną rolę. Przypomnijmy, że funkcją Banku Gospodarstwa Krajowego jest wspieranie inicjatyw rozwojowych (np. poprzez rządowe programy społeczno-gospodarcze).
Wspomniana wcześniej Komisja Nadzoru Finansowego regularnie podaje informacje na temat pochodzenia kapitału w rodzimym sektorze bankowym. Najnowsze takie dane pochodzą z kwietnia 2024 roku. Obliczenia KNF-u wskazują, że wiosną 2024 r. rozkład kapitału w polskim sektorze bankowym pod względem pochodzenia był następujący:
Ważną informacją dla osób pytających o to, który bank jest polski wydaje się fakt, że obcy kapitał ma obecnie mniejszościowy udział w sektorze bankowym. Warto jednak pamiętać, że jeszcze 10 lat – 15 lat wcześniej sytuacja wyglądała zupełnie inaczej. Analogiczne dane Komisji Nadzoru Finansowego z 2010 roku wskazują, że wówczas udział krajowego kapitału w sektorze bankowym wynosił około 34%. Wtedy krajowy kapitał państwowy i prywatny kontrolował 10 banków komercyjnych oraz wszystkie banki spółdzielcze.
Warto dodać, że w 2010 r. Skarb Państwa kontrolował 4 duże banki (PKO Bank Polski, Bank Gospodarstwa Krajowego, Bank Pocztowy i Bank Ochrony Środowiska). Na fali repolonizacji swoją przynależność zmienili później dwaj znaczący gracze z sektora bankowego. Mowa o Banku Pekao oraz Alior Banku. Co ciekawe, ważną rolę w akcji repolonizacyjnej odegrał podmiot spoza sektora bankowego. Chodzi o PZU, czyli państwowego ubezpieczyciela i regionalnego potentata ubezpieczeniowego. Ta znana firma pomogła zwiększyć udział krajowego kapitału w sektorze bankowym do poziomu przekraczającego 50%, czyli wysokiego na tle naszego regionu.
Powyższe informacje dotyczące repolonizacji banków pośrednio odpowiadają na pytanie, który bank jest polski. Do listy znanych banków komercyjnych z dominacją rodzimego kapitału (PKO BP, Pekao, Alior Bank, Bank Ochrony Środowiska, Bank Pocztowy) warto dopisać Plus Bank. Jeszcze stosunkowo niedawno, do grona polskich banków można było zaliczać Getin Bank, ale jak wiadomo ta instytucja w lipcu 2023 r. upadła (po wcześniejszej przymusowej restrukturyzacji). Powstały w czasie procesu restrukturyzacji VeloBank prawdopodobnie znajdzie zagranicznego właściciela. Nie zapominajmy jednak o bankach spółdzielczych, które są rdzennie polskim oraz dość ważnym elementem systemu bankowego.
Według danych KNF z końca kwietnia 2024 roku, wówczas działalność prowadziło 29 banków komercyjnych, 491 banków spółdzielczych, a listę uzupełniały 33 oddziały instytucji kredytowych i banków zagranicznych. Banki spółdzielcze są małymi podmiotami, które łącznie odpowiadają za 7,0% aktywów sektora bankowego według danych KNF z kwietnia 2024 roku. Niemniej jednak, warto docenić rolę wspomnianych banków jeżeli chodzi o zapewnianie usług bankowych w mniejszych miastach, a nawet na terenie niektórych wsi. Należy też zwrócić uwagę, że banki spółdzielcze skupione obecnie w dwóch dużych zrzeszeniach (Grupa BPS i Grupa SGB) obsługują zarówno osoby prywatne, jak i przedsiębiorców oraz uczestniczą w systemie ochrony depozytów prowadzonym przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny (na takich samych zasadach jak duże banki komercyjne).
Klienci banków spółdzielczych mają do dyspozycji dość liczne bankomaty, bankowość internetową, a nawet aplikacje mobilne. Osoby pytające o to, który bank jest polski powinny wiedzieć, że banki spółdzielcze chętnie finansują inwestycje rolnicze oraz samorządowe. Skorzystanie z oferty tzw. “BS-ów” nie wymaga wykupywania udziałów i wnoszenia wkładu członkowskiego (w przeciwieństwie do SKOK-ów). Istnieje jednak możliwość dołączenia do banku spółdzielczego jako udziałowiec. Udziałowcy banku spółdzielczego mają prawo do współdecydowania o jego dalszych posunięciach i czerpania korzyści z wypracowanych zysków (tzn. uczestniczenia w podziale nadwyżki bilansowej).
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe mimo sposobu funkcjonowania podobnego jak banki i możliwości wykonywania tzw. czynności bankowych (np. przyjmowania depozytów), stanowią osobną kategorię. Jednak w kontekście pytania o to, który bank jest polski postanowiliśmy poruszyć temat SKOK-ów. Podobnie jak banki spółdzielcze, uczestniczą one w systemie ochrony depozytów prowadzonym przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Różnica względem “BS-ów” polega na tym, że skorzystanie z oferty spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej wymaga wpłaty wpisowego, wykupienia udziału oraz opłacenia wkładu członkowskiego. Na całe szczęście, nie chodzi o duże kwoty. Koszt przystąpienia do SKOK-u często nie przekracza 100 zł. Co więcej, wniesiony wkład członkowski (podobnie jak udział) zostaje wypłacony po ustaniu członkostwa w SKOK.
Jeżeli chodzi o pytanie dotyczące tego, który bank jest polski, to warto zwrócić uwagę, że spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe reprezentują polski kapitał. Pewną rysą na tym wizerunku rdzennie polskich instytucji finansowych było natomiast założenie przez Kasę Krajową SKOK w Luksemburgu spółki SKOK Holding, która później zmieniła nazwę na SaltLux Holding. Wspomniana spółka w przykładowym 2018 r. miała większy kapitał niż wszystkie kasy z sektora SKOK. Najnowsze dane KNF dla I kw. 2024 r. wskazują z kolei, że wówczas działało 18 spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych zrzeszonych w Kasie Krajowej. Liczba ich członków utrzymała się na poziomie około 1,35 mln.
