Osoby, które wstępują w związek małżeński, na ogół nie zastanawiają się nad tym, w jaki sposób kwestia obowiązków małżeńskich jest regulowana przez prawo. Okazuje się jednak, że w Kodeksie Rodzinnym znajdują się zapisy dotyczące obowiązków małżeńskich. Szczegółowych informacji na ten temat należy szukać w Dziale 2: Prawa i obowiązki małżonków.
Kwestia tego, w jaki sposób prawo reguluje obowiązki małżonków, bardzo często zyskuje na znaczeniu dopiero w momencie… rozwodu. To wtedy przed sądem rozpatrywane są wszelkie sprawy związane z tym, czy małżonkowie należycie wypełniali swoje obowiązki – szczególnie jeśli postępowanie dotyczy rozwodu z orzekaniem o winie. Temat ten może pojawić się również w przypadku podziału majątku wspólnego lub podczas ustalania tego, jak ma wyglądać opieka nad małoletnimi dziećmi i który z byłych małżonków zobowiązany będzie do wypłaty alimentów.
Choć w dzisiejszych czasach nie ma już tak istotnego podziału pomiędzy obowiązkami małżeńskimi żony i obowiązkami małżeńskimi męża, wiele osób nadal wychodzi z założenia, że to zadaniem kobiety jest dbanie o dom czy wychowanie dzieci. Kwestię tę regulują również zapisy wspomnianego wcześniej Kodeksu Rodzinnego, choć nie ma tutaj żadnego wskazania na płeć.
Jak czytamy w art. 18 Działu 2 Kodeksu Rodzinnego:
Oboje małżonkowie są obowiązani, każdy według swych sił oraz odpowiednio do swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także w całości lub w części na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i pracy we wspólnym gospodarstwie.
A zatem z zapisu tego jasno wynika, że opieka nad domem i nad dziećmi może stanowić swego rodzaju substytut pracy zarobkowej. Nie dotyczy to jednak tylko kobiet. Coraz częściej to mężczyźni decydują się na czasową rezygnację z pracy i na opiekę nad dziećmi.
Kwestia ta zyskuje na znaczeniu w przypadku podziału majątku po rozwodzie. Nawet jeśli tylko jeden z małżonków wykonywał pracę zarobkową, dbając o zaspokojenie potrzeb rodziny, drugi małżonek – ten, który nie pracował, bo zajmował się domem – ma prawo do połowy tego majątku. Nie należy więc obawiać się tego, że osoba, która poświęciła się domowi i dzieciom, zostanie „z niczym”.
W Kodeksie Rodzinnym, dokładnie w art. 16 Działu 2, pojawia się także następujący zapis:
Żona przybiera nazwisko męża. Może jednak zachować nazwisko, które nosiła przed zawarciem małżeństwa, dodając do niego nazwisko męża, jeżeli w akcie małżeństwa złoży w tej mierze stosowne oświadczenie.
I choć w większości przypadków rzeczywiście żona przyjmuje nazwisko męża, należy pamiętać o tym, że nie jest to obowiązkowe. Coraz częściej kobiety decydują się na podwójne nazwisko lub pozostają przy swoim nazwisku. Zapisu tego nie trzeba więc traktować jako obowiązku żony wobec męża. Jest to raczej jedna z dostępnych możliwości.
Kodeks Rodzinny nie reguluje tego, jakie są obowiązki męża wobec żony, a jakie są obowiązki żony wobec męża. Pojawia się tam jednak kilka zapisów, które regulują obowiązki obojga małżonków. Mowa tu między innymi o następujących zapisach:
Art. 14 Działu 2 Kodeksu Rodzinnego:
Mąż i żona mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Są obowiązani do wspólnego pożycia, wierności, wzajemnej pomocy i współdziałania dla dobra rodziny, którą przez swój związek założyli.
Oczywiście są to tylko cztery podstawowe obowiązki, regulowane przez prawo. Warto mieć świadomość tych zapisów, ponieważ – abstrahując od Kodeksu – kwestie te mają istotny wpływ na to, czy małżeństwo będzie zgodne, szczęśliwe i trwałe. Poniżej krótko opisaliśmy, na czym polegają poszczególne obowiązki, wymienione w art. 14. Jeszcze raz należy podkreślić, że są nie nie tylko obowiązki małżeńskie męża, ale też żony.
Mowa tu przede wszystkim o pożyciu fizycznym, choć nie tylko. Równie istotna jest więź duchowa pomiędzy małżonkami. Wspólnota duchowa dotyczy wzajemnego szacunku, zaufaniu, szczerości, lojalności, pozytywnego stosunku do siebie nawzajem, a także innych kwestii, między innymi wyrozumiałości. Nie da się ukryć, że im głębsza jest więź duchowa, tym szczęśliwsi są małżonkowie.
Chodzi to o kontakty intymne z osobami trzecimi. Dotyczy to jednak nie tylko kontaktów seksualnych, ale też więzi erotyczno-emocjonalnych z osobami spoza małżeństwa. Związek małżeński wyklucza wszelkiego typu głębsze więzi emocjonalne z osobami innymi niż żona lub mąż. Nie ma oczywiście wątpliwości co do tego, że niedopełnienie tego obowiązku może stać się podstawą do uznania małżonka za winnego rozpadu małżeństwa.
Kolejna kwestia to obowiązek wzajemnej pomocy. I w tym przypadku dotyczy to zarówno obowiązków męża wobec żony, jak i obowiązków żony wobec męża. Małżonkowie zobowiązani są do tego, żeby pomagać sobie zarówno w codziennych sprawach, jak i w przypadku poważniejszych problemów, na przykład finansowych czy zdrowotnych.
W dzisiejszym świecie często mówi się, że małżonkowie powinni być dobrym „teamem” – i trzeba przyznać, że coś w tym jest. Sprawna organizacja codziennych obowiązków, dokładanie starań, aby rodzina dobrze funkcjonowała oraz dbanie o dobro rodziny to niezwykle istotne kwestie. Co ważne, w zapisie tym chodzi również o zachowanie umiaru w realizacji własnych celów po to, aby więcej czasu poświęcać dla rodziny, na przykład na wspólnego spędzanie czasu.
Osoby, które wstępują w związek małżeński, powinny mieć świadomość tego, w jaki sposób kwestia obowiązków małżeńskich jest regulowana przez prawo. Choć zapisy w Kodeksie Rodzinnym są dość ogólne, kwestie takie, jak wierność, wzajemna pomoc czy współdziałanie dla dobra rodziny to niezwykle istotne sprawy, które z pewnością przełożą się na wzajemne zadowolenie małżonków i na trwałość związku. O tym, w jaki sposób prawo reguluje obowiązki małżeńskie męża i obowiązki małżeńskie żony mają znaczenie także w przypadku rozwodu – szczególnie rozwodu z orzekaniem o winie oraz przy podziale majątku.
