Pośrednik kredytowy to osoba, której raczej nie trzeba przedstawiać. Zwłaszcza osobom, które w przeszłości zaciągały przynajmniej jeden kredyt gotówkowy lub hipoteczny. Wybór takich produktów finansowych często odbywa się bowiem z pomocą pośrednika kredytowego. To właśnie pomoc w dobraniu odpowiedniego kredytu jest podstawową funkcją pośrednika kredytowego. Często działa on również jako pośrednik finansowy pomagający w wybraniu innych produktów finansowych – przykładowo rozwiązań inwestycyjnych lub ubezpieczeń. Warto wiedzieć, że liczne spory konsumenckie zaakcentowały inną rolę pośrednika kredytowego. Chodzi o fakt, że taki ekspert kredytowy może pomóc w czasie sądowego sporu z instytucją finansową. Wyjaśniamy na jakich zasadach możliwa jest wspomniana pomoc.
Zanim jeszcze wyjaśnimy, kiedy pośrednik kredytowy może pomóc konsumentowi w walce o jego interesy, warto przypomnieć podstawowe zasady związane z wykorzystaniem przesłuchania świadków jako dowodu. Informacje na ten temat zawiera kodeks postępowania cywilnego. Ten akt prawny w artykule 187 wskazuje, że pozew oprócz żądania powoda oraz przytoczenia faktów popierających to żądanie, może zawierać między innymi wnioski o:
W sprawach cywilnych związanych z roszczeniami konsumentów przeciwko bankom, SKOK-om oraz firmom pozabankowym, a także innym instytucjom finansowym, powodem (pozywającym) jest klient tychże instytucji, który zgodnie z przepisami może wnioskować o wezwanie wybranych świadków i biegłych. Ponadto każda ze stron może składać wnioski dowodowe. W odpowiedzi na takie wnioski, sąd ocenia zasadność dopuszczenia dowodu. Jeżeli wyznaczono posiedzenie przygotowawcze, to wnioski dowodowe co do zasady mogą być zgłaszane do chwili zatwierdzenia planu rozprawy. W przeciwnym razie, zgłoszenie wniosku dowodowego jest możliwe aż do zamknięcia rozprawy.
Dokładne informacje na temat wniosków dowodowych oraz ich zawartości są zwykle niepotrzebne konsumentowi, który korzysta z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Taki ekspert prawny (np. z dobrej kancelarii prawnej Warszawa) powinien przygotować pozew, w którym tak jak już wspomnieliśmy może znaleźć się wniosek o wezwanie na rozprawę wskazanych świadków (takich jak np. pośrednik kredytowy). Warto pamiętać, że sąd dysponuje prawem do swobodnej oceny dowodów, a także może zadecydować o pominięciu niektórych dowodów. Przyczyną pominięcia jest chociażby nieprzydatność danego dowodu w warunkach badanej sprawy lub niemożliwość jego przeprowadzenia. Co ważne, sąd może zmienić lub uchylić swoje wcześniejsze postanowienie w kwestii dopuszczenia/pominięcia dowodu, gdyż nie pozostaje nim trwale związany.
Zeznania świadka takiego jak np. pośrednik kredytowy powinny oczywiście wspierać twierdzenia strony, która wnioskuje o dopuszczenie dowodu wynikającego z zeznań. Świadek zawsze wypowiada się tylko co do faktów, a nie w zakresie ich ewentualnej oceny. Dla sądu zawsze istotne są zeznania strony zaangażowanej w sprawę. Przykładowo pośrednik kredytowy może wypowiedzieć się co do tego, czy konsument został należycie poinformowany o zasadach udzielenia kredytu oraz ryzyku kredytowym. Co ważne, świadek taki jak np. pośrednik kredytowy lub pracownik banku generalnie nie może odmówić składania zeznań. Prawo odmowy dotyczy bowiem wyłącznie szczególnych sytuacji.
Kodeks postępowania cywilnego wskazuje, że prawo odmowy mają między innymi osoby bliskie strony sporu. Inną przesłanką dla odmowy zeznań może być chociażby narażenie świadka “na odpowiedzialność karną, hańbę lub dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową albo jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej”. Ze względu na specyfikę zawodu, jaki wykonuje pośrednik kredytowy, trudno zwykle mówić o wymienionych wyżej ryzykach i jednocześnie przesłankach odmowy zeznań.
Konsument pozywający bank, powinien pamiętać, że prawo do wskazania świadka posiada również instytucja finansowa. Dość często stosowaną praktyką jest korzystanie z zeznań byłych lub obecnych pracowników banku, SKOK-u lub firmy pożyczkowej. Taka praktyka wzbudza wątpliwości zwłaszcza jeśli mamy do czynienia z trwającym stosunkiem pracy lub inną formą zależności świadka od pozwanego. Zeznania świadka wskazanego przez instytucję finansową można zakwestionować wykorzystując inne dowody – na przykład dowód z dokumentów. Warto oczywiście pamiętać, że instytucja finansowa może posłużyć się podobną strategią w odniesieniu do zeznań świadka wskazanego przez konsumenta.
Jeżeli chodzi o rolę świadka jakim może być pośrednik kredytowy, to trzeba wiedzieć, że taki świadek ma prawo powołać się na niepamięć w stosunku do okoliczności zawarcia konkretnej umowy. Czy jest to sposób na uniknięcie konieczności udzielenia kłopotliwych informacji? Niekoniecznie, biorąc pod uwagę fakt, że pośrednik kredytowy w ciągu kilku lat mógł brać udział w podpisywaniu kilkuset umów, a spory sądowe dość często dotyczą udzielenia kredytu kilka lat wcześniej.
Jeżeli zatem chcemy skorzystać z zeznań, jakie może zapewnić pośrednik kredytowy, to warto wpierw upewnić się, że taka osoba faktycznie ma coś konstruktywnego do powiedzenia. Pamiętajmy również, że świadkowi grozi odpowiedzialność karna za składanie fałszywych zeznań. W podstawowym wariancie składanie fałszywych zeznań podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 – zgodnie z artykułem 233 kodeksu karnego. Karane jest również nakłanianie świadka do składania fałszywych zeznań.
Zrozumienie roli, jaką może odgrywać pośrednik kredytowy będący świadkiem jest łatwiejsze na przykładzie konkretnych spraw sądowych i wyroków, jakimi się one zakończyły. Ciekawym przykładem może być Wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 24 lutego 2022 r. o sygnaturze akt I C 376/21. Mówimy o sprawie, w której sąd orzekł, że umowa frankowa jest nieważna. Na to rozstrzygnięcie z pewnością miały wpływ zeznania świadka. Oto co stwierdził sąd na podstawie wspomnianych zeznań pośrednika kredytowego:
Pośrednik kredytowy E. S. w zakresie swojej działalności przedstawiała klientom oferty kredytów hipotecznych, opowiada o procedurze zawierania kredytu i pomaga w przygotowaniu dokumentacji. Nie wyliczała ona zdolności kredytowej. Wykonywała ona działalność w oparciu o umowy o współpracy z bankami. Bank nie przekazywał jej dokumentów dotyczących historycznych kursów franka ani nie przedstawiał symulacji, jak będzie wyglądała spłata przy wzroście kursu. Pośrednik nie sprawdzała świadomości klientów co do ryzyka kursowego, jak też nie proponowała instrumentów finansowych, które pomagałyby im w przypadku jego ziszczenia. Klient nie mógł negocjować umowy, poza kwestiami związanymi ze zwolnieniem albo obniżeniem prowizji.
Powyżej znajdziemy kilka faktów, które były korzystne dla kredytobiorców w kontekście pozwu o unieważnienie umowy. Prezentowany przykład dotyczy typowego powództwa “frankowego”. Musimy jednak pamiętać, że doradca kredytowy jako świadek może być przydatny również w innych sprawach dotyczących kredytów zaciąganych przez konsumentów. Chodzi między innymi o spory związane ze zwrotem prowizji po nadpłacie długu lub sankcją kredytu darmowego.
