Unieważnienie małżeństwa jest łatwe do uzyskania?

Wyniki wyszukiwania w sieci www potwierdzają, że unieważnienie małżeństwa jest bardzo popularnym tematem. Warto zwrócić uwagę, że osoby wpisujące do Google np. frazę „unieważnienie małżeństwa dobry prawnik”, niekoniecznie muszą poszukiwać tego samego. Unieważnienie małżeństwa to bowiem temat, który wzbudza zainteresowanie zarówno w kontekście prawa rodzinnego (kodeksu rodzinnego), jak i prawa kanonicznego. Postanowiliśmy opisać krótko obydwie te perspektywy, z którymi jest związane unieważnienie małżeństwa. Trzeba jednak pamiętać, że istniejąca w Kościele Katolickim procedura nosi nazwę stwierdzenia nieważności małżeństwa. W dalszej części naszego artykułu wyjaśniamy, dlaczego taka uwaga dotycząca nazewnictwa jest ważna. Najpierw warto jednak przyjrzeć się przepisom, które regulują unieważnienie małżeństwa na gruncie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. 

Unieważnienie małżeństwa jest możliwe z wielu przyczyn 

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59) wielokrotnie odnosi się do ważnej instytucji prawnej, jaką jest unieważnienie małżeństwa. Przepisy dotyczące tego tematu są jednak dość mocno rozproszone, co utrudnia analizę. Na wstępie warto wyjaśnić, że unieważnienie małżeństwa cywilnego w przeciwieństwie do rozwodu wywołuje skutki sięgające wstecz. Jeżeli zapadnie wyrok stwierdzający unieważnienie małżeństwa, to będzie ono traktowane tak, jak gdyby nie istniało od samego początku. Wyrok rozwodowy ma inne skutki, ponieważ nie zaprzecza on istnieniu małżeństwa. Trzeba natomiast podkreślić, że do czasu zapadnięcia prawomocnego wyroku unieważniającego, kwestionowane małżeństwo podlega ochronie prawnej i jest traktowane jako ważne.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy podaje szereg przesłanek, na podstawie których sąd może orzec unieważnienie małżeństwa. Chodzi o następujące sytuacje:

• nieodpowiedni wiek małżonków (tj. zawarcie małżeństwa przez mężczyznę, który nie ukończył 18 lat lub przez kobietę, która nie ukończyła lat szesnastu albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo w przedziale wiekowym 16 lat – 18 lat) – stwierdzenia nieważności małżeństwa w takiej sytuacji może żądać każdy z małżonków, ale żądanie unieważnienia będzie niemożliwe jeśli małżonek osiągnął odpowiedni wiek przed wytoczeniem powództwa albo gdy kobieta zaszła w ciążę, a unieważnienia domaga się jej mąż
• ubezwłasnowolnienie całkowite małżonka w chwili zawarcia związku, które nie zostało dotąd uchylone – powództwo o unieważnienie małżeństwa jest możliwe dla obydwojga małżonków
• wciąż trwająca choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy jednego z małżonków – stwierdzenia nieważności małżeństwa może wówczas żądać każdy z małżonków
• trwanie w poprzednio zawartym związku małżeńskim jeśli dotąd nie ustał on lub nie został unieważniony – powództwo jest możliwe dla każdej osoby posiadającej interes prawny
• istnienie pokrewieństwa lub powinowactwa – unieważnienia może domagać się każdy, kto ma interes prawny (z powodu pokrewieństwa) lub każdy z małżonków (na podstawie powinowactwa)
• przeszkoda w postaci wciąż trwającego przysposobienia –

  powództwo o unieważnienie małżeństwa jest możliwe dla obydwojga małżonków

• wada oświadczenia woli (np. brak świadomego wyrażenia woli) – unieważnienie małżeństwa jest możliwe w odpowiedzi na pozew małżonka, który złożył oświadczenie objęte wadą (uwaga: obowiązuje jednak termin wynoszący sześć miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od daty wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą, a także dodatkowy termin wynoszący w każdej sytuacji trzy lata od zawarcia małżeństwa)

W praktyce unieważnienie małżeństwa z każdego wymienionego wyżej powodu jest skomplikowanym zadaniem. Warto zatem skorzystać z pomocy dobrego eksperta prawnego (takiego jak na przykład dobry prawnik Warszawa).

Sprawy małżeństwa kościelnego reguluje prawo kanoniczne

Pomoc specjalisty będzie niezbędna również jeśli daną osobę interesuje stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego. Prawo kanoniczne wskazuje, że unieważnienie małżeństwa zawartego w Kościele Katolickim nie jest możliwe. Taki związek powinien być bowiem nierozerwalny. Istnieje natomiast możliwość udowodnienia, że małżeństwo kościelne było od samego początku nieważne. Chodzi o występowanie przeszkód, które już w dniu ślubu uniemożliwiały zawarcie ważnego związku małżeńskiego.

Księga IV Część I Tytuł VII Kodeksu Prawa Kanonicznego dokładnie określa, kiedy małżeństwo może zostać uznane za nieważne. Generalnie rzecz ujmując, istnieją trzy grupy powodów sprawiających, że małżeństwo kościelne nie jest ważne. Mowa o tak zwanych przeszkodach zrywających, od których nie uzyskano dyspensy, wadach zgody małżeńskiej lub braku formy kanonicznej małżeństwa. Wspomniane przesłanki są badane w procesie kościelnym, który aktualnie zwykle trwa ok. 2 lata – 3 lata.