Zwrot prowizji bankowej po nadpłacie kredytu konsumenckiego to roszczenie, które obecnie jest znacznie łatwiej dochodzić niż pod koniec minionej dekady. Sytuację na pewno zmienił Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 11 września 2019 roku w sprawie C-383/18. Po jego ogłoszeniu instytucje finansowe generalnie zaakceptowały fakt, że zwrot kosztów kredytowych w związku z przedterminową spłatą powinien obejmować również zwrot prowizji bankowej za udzielenie kredytu (tzn. prowizji przygotowawczej). Poprawa sytuacji prawnej konsumentów nie oznacza jednak, że powinni oni swobodnie podchodzić do tematu odzyskania należnych pieniędzy i odkładać w czasie dochodzenie roszczeń. Nasz artykuł informujący, kiedy przedawnia się zwrot prowizji bankowej po przedterminowej spłacie kredytu konsumenckiego, może stanowić pewną przestrogę.
Niektórzy kredytobiorcy mogą szukać informacji o tym, kiedy przedawnia się zwrot prowizji bankowej w jednym z przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2011 nr 126 poz. 715). Ten akt prawny w swoim artykule 49 mówi, że: “W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą”.
Identyczna zasada jak powyższa ma zastosowanie do częściowej przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego, ale tylko jeśli po nadpłacie doszło do skrócenia okresu spłaty. Jego pozostawienie bez zmiany skutkuje brakiem prawa konsumenta do zwrotu części kosztów kredytowych (w tym prowizji przygotowawczej). W takiej sytuacji zwrot prowizji bankowej się oczywiście nie przedawni, bo będzie on od samego początku bezzasadny.
Dobrą wiadomością dla konsumenta jest to, że przepisy regulujące zwrot prowizji bankowej po nadpłacie, w przeciwieństwie do sankcji kredytu darmowego nie wymagają składania stosownego oświadczenia. W przypadku wspomnianej sankcji, termin na złożenie wymaganego oświadczenia i tym samym skorzystanie z zerowych kosztów kredytu (jako kary za zaniedbania instytucji finansowej), upływa w ciągu roku od ostatecznego rozliczenia stron. Co więcej, ten termin ma charakter zawity, więc jego przegapienie skutkuje utratą uprawnień przez konsumenta.
Jeżeli chodzi o zwrot prowizji bankowej po nadpłacie kredytu, to nieodpowiednie zachowanie kredytobiorcy również może skutkować utratą prawa do znaczących korzyści finansowych. Wspomniany zwrot prowizji bankowej może bowiem ulec przedawnieniu. Informacji o tym, kiedy przedawnia się zwrot prowizji bankowej nie znajdziemy jednak w ustawie o kredycie konsumenckim. W celu uzyskania potrzebnych informacji trzeba sprawdzić nie ustawę, lecz ważny kodeks.
Skoro ustawa o kredycie konsumenckim nie reguluje w szczególny sposób tego, kiedy przedawnia się roszczenie o zwrot prowizji bankowej po nadpłacie kredytu konsumenckiego, to odpowiednich reguł trzeba szukać w przepisach kodeksu cywilnego. Sytuację nieco komplikuje fakt, że te przepisy uległy zmianie kilka lat temu. Konkretniej rzecz ujmując, chodzi o artykuł 118 kodeksu cywilnego. Obecnie wskazuje on, że: “Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata”.
Pamiętajmy jednak, że artykuł 118 kodeksu cywilnego nie zawsze wyglądał tak jak obecnie, co ma wpływ również na zwrot prowizji bankowej. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 1104) zmodyfikowała znacząco zasady przedawnienia roszczeń, a to miało znaczenie nie tylko dla rozliczeń konsumentów z bankami. Przed zmianami wprowadzonymi przez tę ustawę, czyli przed 9 lipca 2018 r. analizowany artykuł 118 kodeksu cywilnego mówił, że: “Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata”.
Innymi słowy, zmiany prawne z 9 lipca 2018 r. skróciły domyślny termin przedawnienia roszczeń z dziesięciu lat do lat sześciu, co miało między innymi zmotywować wierzycieli do szybszego dochodzenia roszczeń. W tym kontekście chodzi również o zwrot prowizji bankowej, który po zmianach powinien być egzekwowany szybciej, gdyż łatwiej się przedawnia. Istnieje jednak pewna dodatkowa komplikacja. Otóż, w zależności od dnia nadpłaty kredytu zastosowanie mają różne terminy przedawnienia:
Osoby później dokonujące nadpłaty kredytów konsumenckich, często mogły od razu łatwiej dochodzić swoich roszczeń o zwrot prowizji bankowej (na skutek wyroku TSUE z września 2019 r.). Na niekorzyść przemawia jednak krótszy termin przedawnienia. Co ważne, w przypadku całkowitej spłaty długu, jeden z powyższych terminów liczymy nie od daty nadpłacenia kredytu, lecz od dnia przypadającego 14 dni później. Zgodnie z artykułem 52 ustawy o kredycie konsumenckim, kredytodawca ma bowiem 14 dni na rozliczenie się z klientem po wcześniejszej spłacie kredytu w całości.
W naszych artykułach wielokrotnie zwracaliśmy uwagę, że zwrot prowizji bankowej zwykle powinien być powiększony o odsetki. Takie dodatkowe kwoty niekiedy znacząco powiększają sumę należną kredytobiorcy. Pamiętajmy jednak, że odsetek dotyczy osobny termin przedawnienia. Cytowany wyżej art. 118 kodeksu cywilnego wskazuje, że dla roszczeń o świadczenia okresowe (w tym odsetek) obowiązuje trzyletni termin przedawnienia. Kluczowego znaczenia nie miała nowelizacja art. 118 KC z 9 lipca 2018 roku, gdyż długość terminu przedawnienia związanego z odsetkami pozostała niezmieniona. Zmieniła się natomiast zasada wyznaczająca teraz koniec każdego terminu wynoszącego co najmniej dwa lata jako ostatni dzień roku.
Kwestia odsetek dodatkowo komplikuje ocenę tego, czy i w jakim stopniu zwrot prowizji bankowej mógł się przedawnić. O odpowiedź na powyższe pytanie warto zatem poprosić eksperta (np. dobrego prawnika Warszawa), który weźmie pod uwagę m.in. nowelizację kodeksu cywilnego z 2018 roku, termin na rozliczenie z konsumentem po całkowitej spłacie zadłużenia oraz odrębny termin przedawnienia roszczeń związanych z odsetkami. Ekspert prawny na pewno uwzględni też próby dochodzenia roszczeń, które przerywają bieg terminu przedawnienia.
1. Jakich kredytów konsumenckich może dotyczyć przedawnienie roszczeń o zwrot prowizji bankowej?
Chodzi o kredyty udzielone od 18 grudnia 2011 roku, czyli od dnia wejścia w życie obecnej ustawy o kredycie konsumenckim i posiadające wartość do 255 550 zł.
2. Czy roszczenie o zwrot prowizji bankowej może się przedawnić również w przypadku kredytów hipotecznych?
Tak, jeśli mówimy o kredytach udzielonych od 22 lipca 2017 roku, bo tylko w ich przypadku istnieją podstawy prawne do dochodzenia proporcjonalnego zwrotu kosztów po nadpłacie. Podobne roszczenie nie będzie zasadne w odniesieniu do udzielonych wcześniej kredytów hipotecznych.
