Ekonomiści ostrzegali, że długotrwały okres stabilizacji niskich stóp procentowych NBP (2015 r. – 2021 r.) niesie ze sobą liczne zagrożenia. Chodziło na przykład o szok, jaki mogą odczuć kredytobiorcy zaciągający bankowe długi z rekordowo niskim poziomem zmiennej stawki oprocentowania. Jeszcze w 2020 r. niewiele osób mogło spodziewać się, że ratalny test dla kredytobiorców przyjdzie tak szybko. Na skutek wysokiej inflacji napędzanej dodatkowo przez wojnę za wschodnią granicą, Rada Polityki Pieniężnej rozpoczęła cykl szybkiego podnoszenia stóp procentowych NBP. Pomiędzy wrześniem 2021 r. oraz majem 2022 r., główna stopa NBP wzrosła z 0,10% do 5,25%. Stopa WIBOR odpowiadająca za zmiany oprocentowania bardzo wielu kredytów mieszkaniowych wyprzedziła decyzje Rady Polityki Pieniężnej. W rezultacie wielu kredytobiorców obciążonych wysokimi ratami już zaczęło pytać, kiedy WIBOR spadnie. Nasza odpowiedź na to pytanie jest ciekawa.
W pierwszej kolejności trzeba wyjaśnić, że stopa WIBOR została przyjęta jako podstawa do aktualizacji oprocentowania kredytów (m.in. mieszkaniowych), gdyż teoretycznie odzwierciedla ona koszt pozyskania środków przez banki od konkurentów. Natomiast stała marża będąca drugim składnikiem zmiennego oprocentowania „hipotek” ma informować o zysku banku ponad wspomniany koszt pozyskania kapitału.
Podana wyżej interpretacja notowań WIBOR-u wiąże się z faktem, że ta stopa międzybankowa informuje o wysokości oprocentowania pożyczek, których banki mogą udzielić konkurentom na dany termin. Przykładowo WIBOR 3M, który jest popularny w umowach kredytowych, prezentuje średni koszt pożyczek międzybankowych na 3 miesiące. Dlatego pytając kiedy WIBOR spadnie, zadajemy również pytanie o spadek kosztu pożyczek międzybankowych na dany termin.
Warto wiedzieć, że duże banki komercyjne biorące udział w ustalaniu WIBOR-u, mogą pożyczyć środki również Narodowemu Bankowi Polskiemu w ramach siedmiodniowych bonów pieniężnych. Po upływie tygodnia, bank komercyjny otrzyma wartość nominalną bonów i odsetki naliczone według głównej stopy procentowej NBP. Narodowy Bank Polski używa bonów pieniężnych jako narzędzia do regulowania płynności sektora bankowego.
Główna stopa procentowa NBP określająca zysk z bonów pieniężnych (tzw. stopa referencyjna) wpływa na WIBOR, gdyż transakcje z bankiem centralnym są konkurencyjne względem pożyczania pieniędzy innym dużym bankom komercyjnym. Gdy polskie stopy procentowe są stabilne, to między WIBOR-em (np. 3M i 6M) oraz główną stopą NBP widzimy niewielką różnicę. Zachęca ona do pożyczania pieniędzy innym bankom zamiast zakupu bonów pieniężnych NBP. Porównywanie WIBOR-u i głównej stopy NBP jest łatwe, gdyż obydwie te stawki podaje się w skali roku.
Najprostsza odpowiedź na pytanie, kiedy WIBOR spadnie może wskazywać, że ta stopa wpływająca na oprocentowanie „hipotek” zacznie spadać razem z główną stopą procentową NBP. Taka odpowiedź jest jednak nieprecyzyjna. Historyczne notowania pokazują bowiem, że stopa WIBOR na popularne terminy 3M (3 miesiące) i 6M (6 miesięcy) wyprzedza decyzje Rady Polityki Pieniężnej. Dzieje się tak, ponieważ duże banki określające warunki pożyczek dla konkurentów w ramach ustalania WIBOR-u, biorą pod uwagę spodziewany wzrost albo spadek zysków z krótkoterminowych bonów skarbowych, czyli alternatywnego sposobu lokowania wolnych środków.
W przypadku dłuższych terminów WIBOR-u, banki z dużym wyprzedzeniem uwzględniają spodziewane decyzje Rady Polityki Pieniężnej (pod kątem wielkości korekty głównej stopy NBP oraz jej prawdopodobieństwa). Właśnie dlatego można oczekiwać, że kiedy WIBOR spadnie po raz pierwszy od dawna i o większą wartość (np. 0,20 punktu procentowego), główna stopa procentowa NBP będzie się znajdowała na maksymalnym poziomie. Niestety, banki z opóźnieniem uwzględnią pierwsze spadki WIBOR-u. Wynika to z faktu, że podstawą oprocentowania kredytów gotówkowych i mieszkaniowych zwykle jest WIBOR 3M/6M uśredniony dla pewnego dłuższego okresu i aktualizowany co 3 miesiące lub 6 miesięcy.
