Upadłość konsumencka jest rozwiązaniem, które w Polsce zyskało względną popularność stosunkowo niedawno. Mówimy o połowie minionej dekady. Trudno się zatem dziwić, że w przypadku wielu tematów związanych z taką upadłością pojawiają się wątpliwości. Mogą je mieć zarówno dłużnicy, jak i wierzyciele. Jedną z takich problematycznych kwestii jest wzajemny stosunek upadłości konsumenckiej oraz postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika. Stąd dość często pojawia się tytułowe pytanie (Upadłość konsumencka a komornik – czy będzie konflikt?) dotyczące możliwego konfliktu pomiędzy syndykiem oraz komornikiem. Dłużnicy dość często dopytują się również, czy upadłość konsumencka pomoże skutecznie uniknąć egzekucji komorniczej. Kolejną ciekawą kwestią jest możliwość złożenia wniosku o upadłość konsumencką w sytuacji, gdy komornik rozpoczął już swoje działania. Postanowiliśmy wyjaśnić wszystkie te oraz inne problematyczne kwestie. Na końcu naszego artykułu można dodatkowo znaleźć sekcję z często zadawanymi pytaniami (FAQ).
Na wstępie warto wyjaśnić, że analizowany temat (upadłość konsumencka a komornik) został uwzględniony już na etapie przygotowywania przepisów dotyczących upadłości konsumentów. Nie ma zatem obawy, że osoba wnioskująca o upadłość konsumencką utknie w jakiejś trudnej luce prawnej. Przede wszystkim ustawodawca wskazał, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej dłużnika skutkuje zawieszeniem postępowania egzekucyjnego. Taką zasadę wprowadza artykuł 146 prawa upadłościowego. Informuje on konkretnie, że z dniem ogłoszenia upadłości, z mocy prawa zawieszeniu podlegają wszczęte przed datą ogłoszenia upadłości postępowania skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłościowej. Następnie wspomniane postępowania egzekucyjne zostają umorzone z mocy prawa, kiedy dojdzie do uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Taka zasada dotyczy zarówno postępowań egzekucyjnych uregulowanych przez kodeks postępowania cywilnego, jak i postępowań egzekucyjnych w administracji (zobacz: P. Janda [w:] Prawo upadłościowe. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2020, art. 146).
Wspomniane zawieszenie postępowania nie przeszkadza jednak w przeniesieniu własności wylicytowanej wcześniej nieruchomości pod warunkiem, że tzw. przybicia prawomocnie udzielono przed datą ogłoszenia upadłości, a nabywca egzekucyjny wpłacił terminowo cenę licytacyjną. W ten sposób ustawodawca chroni prawa osób, które wcześniej zupełnie legalnie wylicytowały nieruchomość należącą do dłużnika. W ramach odpowiedzi na tytułowe pytanie (Upadłość konsumencka a komornik – czy będzie konflikt?) warto też wspomnieć, że nieprzekazane jeszcze wierzycielom sumy, które uzyskano w zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym zostają przeniesione do masy upadłości konsumenta po uprawomocnieniu się postanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości.
Na uwagę zasługuje jeszcze jedna zasada prawna, którą wprowadzono, aby uniknąć kolizji między postępowaniem egzekucyjnym oraz postępowaniem upadłościowym dotyczącym konsumenta. Mianowicie, prawo upadłościowe wskazuje, że po dniu ogłoszenia upadłości wierzyciele nie mogą już skierować egzekucji do majątku wchodzącego w skład masy upadłości konsumenta. Ponadto zabronione jest wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu lub zarządzenia zabezpieczenia na majątku upadłego. Od tej zasady przewidziano wyjątek dotyczący szczególnych roszczeń, do których zaliczamy: roszczenia alimentacyjne, roszczenia o rentę w ramach odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolność do pracy, kalectwo lub śmierć. Opisywany wyjątek dotyczy także zamiany uprawnień objętych prawem dożywocia na dożywotnią rentę.
Osoby zadające tytułowe pytanie (Upadłość konsumencka a komornik – czy będzie konflikt?) powinny również wiedzieć, że obowiązujące przepisy przewidują pewne dodatkowe zabezpieczenia zapobiegające konfliktowi pomiędzy komornikiem oraz syndykiem i wierzycielami. Mowa o przepisach dotyczących wyłącznie upadłości konsumenckiej. Wskazują one, że w czasie wykonywania przez dłużnika wcześniej ustalonego planu spłat niemożliwe jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałych przed ustaleniem planu spłaty wierzycieli. Wyjątek od powyższej zasady dotyczy następujących rodzajów zobowiązań dłużnika:
Do powyższej listy wyjątków trzeba dopisać również zobowiązania, których dłużnik umyślnie nie ujawnił korzystając z faktu, że dany wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu. Warto wiedzieć, że generalny zakaz wszczynania postępowań egzekucyjnych w czasie wykonywania planu spłaty dotyczy również sytuacji, w której wspomniany plan nie jest wykonywany należycie. Wówczas wierzyciele zamiast korzystania z drogi egzekucyjnej powinni wnioskować o uchylenie planu spłaty (zobacz: A. J. Witosz [w:] H. Buk, D. Chrapoński, W. Gewald, W. Klyta, A. Malmuk-Cieplak, M. Mozdżeń, A. Torbus, A. J. Witosz, Prawo upadłościowe. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2021, art. 491(15)).
W naszych artykułach dotyczących upadłości konsumenckiej już wielokrotnie zwracaliśmy uwagę, że głównym celem tej procedury jest skuteczne oddłużenie upadłego i umożliwienie mu rozpoczęcia swoistego nowego życia pod względem finansowym. W najczęstszym przypadku, taki „zasłużony nowy start” następuje pod warunkiem likwidacji sporej części majątku dłużnika oraz wykonania planu spłaty wierzycieli. Ochronie interesów dłużnika po wykonaniu planu spłaty służy ważna zasada. Chodzi o brak możliwości wszczęcia postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałej przed dniem ustalenia planu spłaty wierzycieli.
Warunkiem ochrony prawnej dłużnika przed egzekucją jest wydanie przez sąd postanowienia o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego (powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w ramach planu spłaty wierzycieli). Warto jeszcze raz wrócić do powyższej listy, bo prezentuje ona wyjątki od ochrony dłużnika, które dotyczą również sytuacji po wykonaniu planu spłaty.
Czy można się ochronić przed działaniami komornika jeszcze przed ogłoszeniem upadłości konsumenckiej?
W takiej sytuacji można złożyć do sądu wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego. W razie pozytywnego rozpatrzenia wniosku, dłużnik zyskuje ochronę na czas do ogłoszenia swojej upadłości. Odpowiedni wniosek pomoże przygotować ekspert prawny.
Gdzie składa się wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego (patrz punkt poprzedni)?
Wspomniane pismo należy złożyć do tego sądu rejonowego, przed którym aktualnie toczy się postępowanie dotyczące upadłości konsumenckiej.
