Egzekucja komornicza zwykle kojarzy się przede wszystkim z działaniami komornika. Jest to słuszne skojarzenie, ale trzeba równocześnie pamiętać, że wierzyciel również posiada możliwość wpływania na czynności egzekucyjne. W ramach postępowania egzekucyjnego, wierzyciel nie pełni zatem roli obserwatora. Osoba posiadająca należność oczywiście nie ma upoważnienia do tego, aby zastępować komornika. Wierzyciel może natomiast w pewien sposób wpływać na sposób egzekwowania długu.
W ramach odpowiedzi na tytułowe pytanie, warto na samym wstępie przypomnieć o tym, że wierzyciel pod pewnymi warunkami posiada prawo wyboru komornika. Taką możliwość zapewnia wierzycielowi ustawa z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (Dz.U. 2018 poz. 771). Ten akt prawny wskazuje, że komornik co do zasady działa na terenie swojego rewiru, przy czym w jednym rewirze działalność może prowadzić więcej niż jedna kancelaria komornicza. Pod pojęciem rewiru rozumiemy obszar właściwości sądu rejonowego, przy którym działa komornik.
Jak widzimy, w świetle przepisów wierzyciel może wybierać wśród kilku komorników działających na terenie danego rewiru (zobacz: A. Antkiewicz [w:] Komentarz do ustawy o komornikach sądowych [w:] Ustawa o komornikach sądowych. Ustawa o kosztach komorniczych. Kodeks Etyki Zawodowej Komornika Sądowego. Komentarz, red. M. Świeczkowska-Wójcikowska, J. Świeczkowski, Warszawa 2020, art. 10). Poza tym istnieje dodatkowe prawo wyboru komornika, które zapewnia artykuł 10 ustęp 1 i 3 ustawy o komornikach sądowych. Mianowicie, ten przepis wskazuje, że wierzyciel może swobodnie wybrać komornika na obszarze właściwości sądu apelacyjnego, na którym znajduje się siedziba kancelarii komornika.
Warto pamiętać, że opisywane wyżej prawo wyboru komornika nie dotyczy spraw:
Pomimo opisywanych ograniczeń, powyższe prawo wyboru komornika jest wykorzystywane przez wierzycieli dość często. W takiej sytuacji, komornik działa poza swoim rewirem. Wierzyciel korzystający z prawa wyboru komornika na podstawie artykułu 10 ustawy z dnia 22 marca 2018 roku, razem z wnioskiem o wszczęcie egzekucji składa dodatkowe pisemne oświadczenie. W tym dokumencie skierowanym do sądu, wierzyciel musi potwierdzić, że skorzystał z prawa wyboru komornika. Jeżeli chodzi o praktykę, to kancelaria komornicza często pomaga klientowi w przygotowaniu odpowiedniego dokumentu.
W ramach analizowania uprawnień wierzyciela, warto również zwrócić uwagę, że taka osoba zgodnie z przepisami ma możliwość wpływania na to jak komornik będzie przeprowadzał egzekucję długu. Ogólna zasada jest taka, że to wierzyciel pełni rolę dysponenta postępowania egzekucyjnego. Od decyzji wierzyciela zależy wszczęcie postępowania, określenie jego zakresu przedmiotowego oraz zawieszenie lub umorzenie postępowania egzekucyjnego na własne życzenie. Jeżeli chodzi o uprawnienia wierzyciela, to warto z pewnością odwołać się do artykułu 799 kodeksu postępowania cywilnego.
Wspomniany przepis ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego informuje, że wniosek wierzyciela o wszczęcie egzekucji umożliwia komornikowi przeprowadzenie egzekucji z zastosowaniem wszystkich dopuszczalnych sposobów, ale poza egzekucją z nieruchomości. Skierowanie egzekucji do nieruchomości dłużnika wymaga bowiem złożenia przez wierzyciela odpowiedniej dyspozycji. Ten sam przepis kodeksu postępowania cywilnego potwierdza, że wierzyciel ma prawo wskazać wybrane przez siebie sposoby egzekucji. W takiej sytuacji, komornik wybiera jednak rozwiązania najmniej dotkliwe dla dłużnika. Zwykle jest to egzekucja z wynagrodzenia za pracę i/lub egzekucja z rachunku bankowego.
Literatura prawnicza wskazuje, że wniosek wierzyciela o wszczęcie egzekucji z nieruchomości poza stosownym oświadczeniem powinien zawierać również wskazanie konkretnej nieruchomości dłużnika, przeciwko której powinny zostać skierowane działania egzekucyjne (zobacz: E. Jaceczko [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie egzekucyjne. Międzynarodowe postępowanie cywilne. Sąd polubowny (arbitrażowy). Komentarz aktualizowany, red. O. M. Piaskowska, LEX/el. 2023, art. 799). W swoim obecnym brzmieniu, artykuł 799 kodeksu postępowania cywilnego nie daje wierzycielowi możliwości zobligowania komornika do prowadzenia egzekucji w określony sposób, bo liczy się też uciążliwość dla dłużnika. Komornik na pewno weźmie jednak pod uwagę stanowisko wierzyciela.
Warto pamiętać, że wierzyciel poza opisywanymi wyżej możliwościami wpływania na czynności komornika, może również je zaskarżyć jeśli nie będzie zadowolony ze sposobu egzekwowania swoich należności. Prawo do zaskarżenia działań komornika zapewnia wierzycielowi artykuł 767 kodeksu postępowania cywilnego. Ten przepis wskazuje, że skargę może złożyć każda osoba, której prawa komornik naruszył albo naraził na uszczerbek poprzez swoje czynności lub zaniechanie. Wspomniana skarga powinna spełniać wymogi pisma procesowego, a także musi ona wymienić zaskarżoną czynność lub zaniechanie. Poprzez skargę z właściwym uzasadnieniem, wierzyciel może domagać się sądownej zmiany/uchylenia czynności lub nakazania komornikowi wykonania zaniechanej czynności.
Trzeba też pamiętać, że skargę na czynności komornika, wierzyciel składa w ciągu 7 dni od daty wykonania spornej czynności, dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności lub od dnia powzięcia wiadomości o dokonaniu czynności. Jeśli skarga dotyczy zaniechania, to termin tygodniowy liczymy z uwzględnieniem dnia, w którym skarżący wierzyciel dowiedział się, że czynność miała być wykonana. Co ważne, adresatem skargi jest sam komornik, który może w odpowiedzi:
Warto dodać, że uwzględnienie skargi przez komornika następuje w formie postanowienia, które można zaskarżyć. Wierzyciel powinien też wiedzieć, że wzór skargi na czynności komornika został określony przez Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 listopada 2018 r. w sprawie określenia wzoru i sposobu udostępniania urzędowego formularza skargi na czynności komornika (Dz.U. 2018 poz. 2296). Takie rozwiązanie ułatwia sytuację wierzyciela, który nie chce korzystać z pomocy eksperta prawnego.
Czy możliwa będzie zmiana komornika jeśli wierzyciel nie jest zadowolony ze sposobu prowadzenia egzekucji?
Przekazanie sprawy innemu komornikowi jest możliwe po umorzeniu postępowania na wniosek wierzyciela. W takiej sytuacji wierzyciel będzie musiał jednak ponieść koszty. Mowa o opłacie wynoszącej 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania (zobacz: artykuł 29 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych). Istnieje też możliwość przekazania sprawy innemu komornikowi na podstawie artykułu 10 ustęp 9 ustawy o komornikach sądowych. Taka zmiana następuje na wniosek wierzyciela i wymaga zgody komornika, który ma przejąć sprawę.
Czy komornik może odmówić wszczęcia egzekucji?
Komornik wybrany przez wierzyciela poza rewirem może odmówić wszczęcia egzekucji, jeśli jego kancelaria jest mocno obciążona napływem spraw. Dokładne wskaźniki obciążenia określa artykuł 10 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych.
