Profesja pośrednika finansowego nie jest czymś nowym i nietypowym dla coraz większej grupy rodaków. Warto w tym kontekście wspomnieć, że z pomocy finansowego pośrednika często korzystają między innymi osoby zamierzające kupić mieszkanie na kredyt. Pośrednik finansowy uczestniczy również w wyborze kredytów gotówkowych (zwłaszcza większych) oraz pożyczek hipotecznych. Odpowiedzialność pośrednika jest spora, gdyż rekomenduje on podjęcie decyzji finansowych, które czasem są najważniejsze w całym dotychczasowym życiu klientów. Warto zatem wyjaśnić, jak swoją działalność powinien prowadzić pośrednik finansowy. Chodzi nie tylko o kwestię prowizji płaconej pośrednikowi, która oczywiście wzbudza spore zainteresowanie.
Jeżeli mówimy o pośredniku finansowym, to samo takie pojęcie może wzbudzać pewne wątpliwości. Niektóre osoby uważają bowiem, że pośrednik (agent) ubezpieczeniowy również może być określany jako pośrednik finansowy. Warto zatem wyjaśnić, że szeroko pojęte pośrednictwo finansowe składa się z czterech różnych profesji:
Skąd powyższy podział pomiędzy pośrednikami kredytu hipotecznego oraz pośrednikami doradzającymi przy wyborze kredytów konsumenckich (np. kredytów gotówkowych oraz pożyczek pozabankowych)? Wpływ na powyższą klasyfikację mają obowiązujące przepisy. Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na dwie następujące ustawy, które regulują pośrednictwo kredytowe:
Powyższe akty prawne zawierają odmienne przepisy regulujące pośrednictwo związane odpowiednio z kredytami hipotecznymi oraz kredytami konsumenckimi. Taka dwoistość przepisów wymusiła również prowadzenie przez Komisję Nadzoru Finansowego dwóch osobnych części Rejestru Pośredników Kredytowych. Mowa o osobnej urzędowej ewidencji pośredników kredytu hipotecznego oraz pośredników kredytu konsumenckiego.
W dalszej części naszego tekstu przyjmiemy, że pośrednik finansowy to jedynie pośrednik kredytowy. Nawet takie zawężenie analizy nie oznacza jednak, że jest ona łatwa. Oddzielne uregulowanie wymagań dla pośredników kredytu hipotecznego oraz kredytu konsumenckiego komplikuje sytuację. Różnice są widoczne. Warto na przykład wspomnieć, że pośrednictwo dotyczące kredytów hipotecznych można prowadzić tylko po uzyskaniu zezwolenia oraz wpisu do rejestru prowadzonego przez KNF. W przypadku pośrednictwa w zakresie kredytów konsumenckich, wystarczy sam wpis do rejestru.
Kolejna różnica dotyczy wymagań wobec pośredników. Pośrednik finansowy specjalizujący się w kredytach hipotecznych musi zdać specjalny egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Pośredników Kredytu Hipotecznego. W egzaminie nie muszą uczestniczyć osoby, które ukończyły wyższe studia ekonomiczne lub prawnicze (uzyskując tytuł magistra). Brak takiego wykształcenia prawniczego lub ekonomicznego oprócz wymogu zdania egzaminu oznacza również konieczność posiadania przez pośrednika co najmniej wykształcenia średniego lub średniego branżowego.
Z kolei pośrednik finansowy zajmujący się kredytami konsumenckimi nie musi spełniać dodatkowych wymogów. Ustawa wymaga jedynie, żeby była to osoba nie skazana prawomocnie za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub przestępstwo skarbowe. Wymóg niekaralności dotyczy też oczywiście pośredników “hipotecznych”.
W praktyce dość często pośrednik finansowy pomaga w wyborze zarówno kredytów hipotecznych, jak i konsumenckich, co oznacza wpis do dwóch części Rejestru Pośredników Kredytowych prowadzonego przez KNF. Tacy “wielobranżowi” pośrednicy na ogół zarabiają więcej na usługach dotyczących kredytów mieszkaniowych, a pośrednictwo dotyczące pozostałych kredytów (np. gotówkowych i samochodowych) traktują uzupełniająco.
Prowizja, a więc wynagrodzenie, jakie pobiera pośrednik finansowy bywa dość kontrowersyjnym tematem. Warto zatem sprawdzić, jak dokładnie został on uregulowany przez przepisy. W pierwszej kolejności weźmy pod uwagę usługi, które świadczy pośrednik kredytu hipotecznego. Warto wiedzieć, że taki ekspert może zatrudnić uprawnionego agenta. Agent wykonuje usługi tylko na rzecz jednego pośrednika kredytu hipotecznego. Wcześniej musi on jednak zdać egzamin przeprowadzony przez pośrednika lub ukończyć studia ekonomiczne/prawnicze. Zadaniem agenta jest wspomaganie pośrednika w jego bieżącej pracy z klientami.
Wspominamy o agentach, ponieważ podobnie jak pośrednicy mogą oni świadczyć tak zwane usługi doradcze w zakresie wyboru kredytu hipotecznego. Używanie określenia “niezależny doradca” jest możliwe tylko jeśli pośrednik lub agent nie otrzymuje wynagrodzenia od banków za zawarcie umowy kredytowej. Jeżeli pośrednik finansowy doradzający w wyborze kredytu hipotecznego działa jako niezależny doradca, to oczywistym jest, że będzie pobierał wynagrodzenie za swoje usługi od kredytobiorcy. To model lepszy pod wieloma względami, ale wciąż niezbyt częsty w Polsce. Dlaczego? Między innymi dlatego, że wielu osobom perspektywa płacenia za pomoc w wyborze kredytu (nie tylko hipotecznego) nadal wydaje się dość dziwna.
Jeżeli chodzi o pośrednictwo w zakresie kredytów konsumenckich, to obowiązujące przepisy są mniej szczegółowe oraz restrykcyjne niż regulacje dotyczące kredytów hipotecznych (zobacz: T. Czech [w:] Kredyt hipoteczny. Komentarz, wyd. III, LEX/el. 2024, art. 25.). W ustawie o kredycie konsumenckim nie zamieszczono szczególnych przepisów dotyczących świadczenia usług doradczych. Wspomniana ustawa sugeruje, że pośrednik finansowy pomagający w wyborze kredytu konsumenckiego może otrzymywać wynagrodzenie za swoje usługi zarówno od kredytodawcy (banku, SKOK-u, firmy pożyczkowej), jak i kredytobiorcy.
Przepisy wskazują, że przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki pośrednik finansowy powinien poinformować konsumenta, czy pobiera wynagrodzenie od kredytodawcy (zobacz: artykuł 28 ustęp 1 ustawy o kredycie konsumenckim). Konsument musi również zostać poinformowany, czy usługa pośrednictwa będzie generowała dla niego jakieś koszty. Zwykle jednak pośrednik finansowy jest wynagradzany tylko przez bank, SKOK lub firmę pożyczkową. Co ważne, pośrednik finansowy musi tylko poinformować o samym fakcie pobierania prowizji od każdej zawartej umowy kredytu konsumenckiego. Konsument nie musi wiedzieć, jaka jest wysokość prowizji oraz dokładny sposób jej obliczenia (zobacz: T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 28). Pośrednik finansowy nie ma obowiązku ujawniania takich informacji.
Tak jak w każdej branży, zdarzają się przypadki nierzetelnego działania pośredników finansowych – mimo że konkurencja na rynku jest spora. W związku z tym, podsumowując nasz artykuł wyjaśniamy, co może zrobić konsument jeśli stwierdzi nierzetelność działania samodzielnego pośrednika albo firmy zajmującej się pośrednictwem kredytowym (w zakresie kredytów konsumenckich lub hipotecznych). Warto wiedzieć, że w takiej sytuacji konsumentowi przysługuje prawo złożenia wniosku o interwencję do Rzecznika Finansowego.
Wspomniany wniosek o interwencję Rzecznika Finansowego składamy jednak dopiero po zakończeniu wewnętrznej procedury reklamacyjnej u pośrednika kredytu hipotecznego lub konsumenckiego. Reklamacja klienta powinna zostać rozpatrzona w ciągu 30 dni od jej otrzymania, a wydłużenie terminu reklamacyjnego do 60 dni jest wyjątkowym wariantem (zobacz: artykuł 7 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego, o Rzeczniku Finansowym i o Funduszu Edukacji Finansowej).
