Oferta kredytów bankowych bez wątpienia jest bogata. W tym kontekście chodzi nie tylko o najbardziej popularne elementy oferty banków, czyli kredyty mieszkaniowe oraz kredyty gotówkowe. Inne rodzaje kredytów bankowych także pozostawiają możliwość wyboru pomiędzy ofertami co najmniej kilku instytucji. Znajomość największych banków to umiejętność, której polskim konsumentom i przedsiębiorcom raczej nie brakuje. Nieco gorzej sytuacja przedstawia się jeśli weźmiemy pod uwagę rodzaje kredytów bankowych oraz ich szczególne cechy. Właśnie dlatego przygotowaliśmy swoisty przewodnik po ofercie banków, a także spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, czyli SKOK-ów. W ramach naszej analizy opisujemy kredyty bankowe biorąc pod uwagę kilka ważnych kryteriów. Zacznijmy od adresata oferty kredytowej.
Wydaje się, że opisując różne rodzaje kredytów dostępnych w banku lub SKOK-u, warto najpierw odpowiedzieć na pytanie, komu proponowane są takie produkty finansowe. W polskich warunkach dominują uniwersalne instytucje kredytowe, które nie adresują swojej oferty np. tylko do przedsiębiorców lub konsumentów. Właśnie dlatego bank lub SKOK zwykle oferuje różne rodzaje kredytów następującym grupom klientów:
Prezentowany wyżej podział jest oczywiście przykładowy, gdyż żaden akt prawny nie obliguje banku do takiego czy innego podziału swoich klientów, a także nie zmusza do obsługi klientów należących do danej kategorii. Regułą jest natomiast wyodrębnianie klientów należących do kategorii konsumentów. W przypadku takich klientów, zastosowanie ma bowiem ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2011 nr 126 poz. 715) oraz ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Dz.U. 2017 poz. 819).
Pierwszy z wymienionych aktów prawnych obejmuje między innymi kredyty gotówkowe, a drugi kredyty mieszkaniowe oraz pożyczki hipoteczne. Chodzi oczywiście o kredyty udzielone na cele niezwiązane bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową klienta. Takie rodzaje kredytów jak kredyty gotówkowe oraz np. kredyty hipoteczne (chociażby na zakup działki pod zakład produkcyjny) znajdziemy również w ofercie dla firm, ale wówczas kredytowania nie dotyczą szczególne przepisy dwóch wcześniej wymienionych ustaw. Te regulacje zapewniają konsumentom szczególnie dogodne zasady otrzymania kredytu i spłaty długu.
Kolejnym kryterium pozwalającym wyodrębnić różne rodzaje kredytów bankowych, a także kredytów ze SKOK-ów jest ich przeznaczenie. Kredyty w odróżnieniu od pożyczek cechują się sprecyzowaniem celu wydatkowania środków. Takie sprecyzowanie może mieć jednak różny charakter. Przykładowo, kredyty gotówkowe oraz inne kredyty konsumpcyjne są udzielane na dowolny cel konsumpcyjny (np. wycieczkę, zakup pralki lub remont samochodu). Kredytów konsumpcyjnych (na cel konsumpcyjny) nie należy mylić z kredytami konsumenckimi uregulowanymi przez ustawę z dnia 12 maja 2011 r., choć często są to pokrewne kategorie. Warto pamiętać, że kredytami konsumenckimi w rozumieniu ustawy są też pożyczki pozabankowe.
Kredyt mieszkaniowy lub kredyt samochodowy to z kolei rodzaje kredytów bankowych dla konsumentów, które cechują się większą celowością wydatkowania środków. Bank wymaga wskazania ściśle określonego celu przeznaczenia pieniędzy, a jego nieuzgodniona zmiana będzie skutkowała wypowiedzeniem umowy kredytu. To zresztą dość teoretyczne zabezpieczenie, ponieważ wykorzystanie np. kredytu mieszkaniowego niezgodnie z założonym celem może być trudne. Bank lub SKOK przelewa bowiem środki wprost na konto osoby sprzedającej dom, lokal lub działkę (z możliwością częściowej wpłaty środków na rachunek służący do spłaty kredytu poprzedniego właściciela).
Sytuacja jest bardziej skomplikowana jeśli kredyt ma zostać wykorzystany na przykład na budowę domu lub duży remont mieszkania/domu. Wtedy konieczne jest ustalenie z bankiem kosztorysu i jego przestrzeganie. Bank ma prawo regularnie sprawdzać postęp prac poprzez wizyty wyznaczonego eksperta. Restrykcyjność zasad związanych z kredytem mieszkaniowym, a także w mniejszym stopniu z kredytem samochodowym sprawia, że niektóre osoby mimo większego kosztu wolą sfinansować zakup samochodu lub remont mieszkania przy pomocy prostszego kredytu gotówkowego (tym bardziej, że niektóre banki pożyczają w ramach gotówkowych kredytów nawet 200 000 zł – 300 000 zł). Wadą opisywanego rozwiązania jest natomiast znacznie wyższy koszt kredytowy (RRSO).
Inne rodzaje kredytów dla konsumentów wyróżnione ze względu na cel ich przeznaczenia to między innymi kredyty w rachunku bieżącym, które służą do finansowania bieżących wydatków. Warto też pamiętać o limitach kredytowych, z którymi powiązane są karty kredytowe – zapewniające zwrot pieniędzy bez kosztów w okresie bezodsetkowym (np. 60 dni) i możliwość spłaty zakupów w ratach. Warto zwrócić uwagę, że dość podobne rodzaje kredytów do tych konsumenckich mogą zaciągać przedsiębiorcy. Chodzi o kredyty w rachunku bieżącym, kredyty gotówkowe, kredyty samochodowe oraz kredyty inwestycyjne z zabezpieczeniem w postaci hipoteki. W bankowej ofercie dla małych firm znajdziemy też karty kredytowe. Firmowe kredyty gotówkowe podobnie jak ich konsumenckie odpowiedniki cechują się swobodą wydawania środków (na dowolny cel, ale firmowy).
Różne rodzaje kredytów można wskazać również ze względu na rodzaj stosowanego zabezpieczenia. To ważne kryterium, choć trzeba przyznać, że banki rzadziej niż dawniej wykorzystują takie rozwiązania jak na przykład weksle (w tym in blanco) oraz poręczenia. Mimo tego, niektóre rodzaje kredytów nie mogą funkcjonować bez zabezpieczenia. Najlepszym przykładem niech będą kredyty mieszkaniowe, których standardowym i zwykle jedynym zabezpieczeniem jest hipoteka. Kolejny przykład zabezpieczonych kredytów to kredyty samochodowe. W ich przypadku, katalog możliwych zabezpieczeń jest dość szeroki, co czasem odstrasza kredytobiorców (o tym już wspominaliśmy wcześniej). Zastaw, przewłaszczenie na zabezpieczenie i cesja praw do odszkodowania z polisy autocasco – oto częste rodzaje zabezpieczeń, którymi cechuje się kredyt samochodowy.
Natomiast niezabezpieczone rodzaje kredytów dla konsumentów to przede wszystkim kredyt gotówkowy oraz kredyt w rachunku bieżącym. Popularne “gotówki” są udzielane bez zabezpieczeń nawet na bardzo duże kwoty (rzędu 100 000 zł – 300 000 zł). Dlaczego banki się na to godzą? Ponieważ mogą wybierać wśród bardziej wiarygodnych finansowo klientów, którzy generują mniejsze ryzyko niewypłacalności. Narzędziem do swoistej selekcji kredytobiorców są dane przechowywane przez Biuro Informacji Kredytowej oraz biura informacji gospodarczej (np. BIG Infomonitor, KRD BIG oraz ERIF BIG). SKOK-i mogą być nieco mniej wymagające pod względem historii kredytowej wnioskodawców aniżeli banki, choć w tym przypadku wiele zależy jednak od konkretnej instytucji.
Potencjalnych klientów o gorszej historii kredytowej przejmują natomiast firmy pozabankowe, które chętniej stosują na przykład poręczenia (gwarancje) oraz weksle. Warto jednak zwrócić uwagę, że po ustawowym ograniczeniu maksymalnych kosztów pozaodsetkowych, pożyczkodawcy mniej chętnie niż kiedyś godzą się na pożyczanie pieniędzy bardziej ryzykownym klientom. Firmy pozabankowe też różnicują swoją ofertę – podobnie jak banki wyodrębniające poszczególne rodzaje kredytów. W przypadku firm pozabankowych, wyróżnić można przede wszystkim krótkoterminowe “chwilówki” na okres do 30 dni/60 dni oraz pożyczki ratalne o większej kwocie i dłuższym okresie spłaty (nawet kilkuletnim). Zdarzają się też oferty wydawania kart płatniczych powiązanych z limitem pożyczkowym.
