BIK – ten skrót jest obcy dla coraz mniejszej grupy Polaków. Wynika to między innymi z faktu, że przez lata rosła liczba rodaków posiadających kiedykolwiek kredyt bankowy lub pożyczkę. Warto przypomnieć, że banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK-i), a nawet coraz liczniejsze firmy pozabankowe przed pożyczeniem pieniędzy sprawdzają dane osoby wnioskującej o środki w bazie danych Biura Informacji Kredytowej. Rezultat takiej weryfikacji mocno wpływa na decyzję o pożyczeniu pieniędzy lub na koszty kredytu/pożyczki. Trudno się zatem dziwić, że wiele osób chciałoby sprawdzić, jakie dane na ich temat przechowuje BIK. Świadczą o tym liczne pytania pojawiające się w wyszukiwarkach internetowych (np. Biuro Informacji Kredytowej: jak sprawdzić swoje dane?). Nasz artykuł odpowiada na wątpliwości wielu osób, ponieważ tłumaczymy, jak można zweryfikować swoją historię kredytową – zarówno w ramach odpłatnego pakietu usług BIK, jak i bez płatności na rzecz tej instytucji. Najpierw warto jednak wyjaśnić w jakiej sytuacji Biuro Informacji Kredytowej może przetwarzać nasze dane (również bez uzyskiwania zgody).
Wiele osób zadaje tytułowe pytanie (Biuro Informacji Kredytowej – jak sprawdzić dane na swój temat?), ponieważ chce dowiedzieć się, czy Biuro Informacji Kredytowej nie odnotowało żadnych negatywnych informacji powiązanych z ich nazwiskiem oraz numerem PESEL. Warto więc wyjaśnić na jakich zasadach BIK może przetwarzać informacje, które kredytobiorca wolałby raczej ukryć przed instytucjami finansowymi (np. dane o dwóch niezapłaconych w terminie ratach kredytowych sprzed trzech lat). Wyjaśnień o podstawach prawnych przetwarzania danych przez BIK udziela nam ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. 1997 nr 140 poz. 939).
Artykuł 105a tego aktu prawnego wskazuje, że zwłoka w zwróceniu pieniędzy bankowi, SKOK-owi lub firmie pożyczkowej przez okres dłuższy niż 60 dni stanowi przesłankę do przetwarzania bez zgody dłużnika informacji na temat opóźnienia. Dodatkowym warunkiem jest upływ 30 dni od poinformowania dłużnika przez instytucję finansową o zamiarze przetwarzania jego danych bez zgody. Przetwarzanie danych na temat opóźnienia w płatności może trwać 5 lat od dnia zakończenia spłaty całego długu. Prawo bankowe wskazuje, że przetwarzanie informacji o obsłudze kredytu lub pożyczki bez zgody kredytobiorcy/pożyczkobiorcy jest możliwe przez 12 lat w celach czysto statystycznych (związanych np. z budową modeli szacowania ryzyka).
W niektórych sytuacjach, zawartość bazy danych BIK na temat kredytobiorcy zależy jednak od jego zgody związanej z danymi osobowymi. Mianowicie, osoba posiadająca zobowiązania uwzględnione w BIK może zadecydować, czy w razie ich terminowej spłaty (tzn. nieprzekroczenia 60 dni zwłoki) informacje na temat kredytu/pożyczki będą nadal prezentowane. Chodzi o prezentację danych o zobowiązaniu już po spłacie całości zadłużenia. Brak stosownej zgody klienta sprawi, że historia spłaty kredytu lub pożyczki zniknie z bazy BIK po ostatecznym rozliczeniu z bankiem, SKOK-iem lub firmą pożyczkową. W takiej sytuacji, historia kredytowa danej osoby nie będzie uwzględniała danych o wcześniejszej spłacie rat. Decyzja o ukryciu swojej historii spłaty może wpłynąć negatywnie na perspektywy uzyskania kolejnego kredytu/pożyczki oraz na ocenę punktową kredytobiorcy w ramach tzw. scoringu.
Udzielenie zgody na przetwarzanie danych o zobowiązaniu po jego spłacie sprawi natomiast, że przez pięć kolejnych lat (od momentu zamknięcia kredytu/pożyczki) instytucje finansowe będą miały wgląd w historię spłaty. Odpowiednia zgoda ma charakter indywidualny (dotyczący konkretnego zobowiązania) lub ogólny, czyli związany ze wszystkimi kredytami i pożyczkami udzielonymi przed złożeniem oświadczenia. Zgoda indywidualna na ogół jest udzielana na etapie podpisywania umowy z instytucją finansową. Osoby zadające tytułowe pytanie (Biuro Informacji Kredytowej – jak sprawdzić?) powinny wiedzieć, że dane o udzielanych zgodach znajdziemy w wygenerowanym raporcie BIK na swój temat (patrz: sekcja informacje szczegółowe). Zmiana decyzji dotyczącej zgody indywidualnej jest możliwa za pośrednictwem instytucji, która udzieliła kredytu/pożyczki. Deklaracje w sprawie zgody ogólnej przyjmuje natomiast Biuro Informacji Kredytowej (poprzez konto na stronie BIK, e-mail lub list).
Ustawodawca określając zasady działania BIK-u nie tylko zapewnił klientom instytucji finansowych prawo do złożenia lub wycofania zgody związanej z przetwarzaniem danych osobowych (poza długą zwłoką). Warto wiedzieć, że obowiązujące przepisy zapewniają również prawo do sprawdzenia danych na swój temat w ramach darmowego raportu z Biura Informacji Kredytowej. Obecnie taki darmowy raport nosi nazwę „kopii danych”. Wcześniej był on nazywany informacją ustawową. Nie zmieniła się zasada wskazująca, że darmowy wyciąg z informacji wykorzystywanych przez BIK można zamówić raz na pół roku. Kopia danych zawiera wszystkie podstawowe informacje na temat historii kredytowej wnioskodawcy (np. nazwę wierzyciela, kwotę pozostającą do spłaty oraz wzmiankę o ewentualnych opóźnieniach).
Prawo do pobrania bezpłatnej kopii danych z BIK zapewnia artykuł 15 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (tzw. Rozporządzenia RODO). O udostępnienie bezpłatnego raportu BIK na swój temat można wnioskować w następujący sposób:
Trzeci powyższy wariant wydaje się najbardziej nowoczesny oraz wygodny. Pamiętajmy, że posiadacz konta na portalu BIK może łatwo skorzystać z dodatkowych usług. Biuro Informacji Kredytowej mocno do nich zachęca i jednocześnie nieszczególnie często wspomina o możliwości pobrania kopii danych na swój temat zupełnie za darmo. Taka polityka ma związek z faktem, że BIK jest instytucją komercyjną, której akcjonariat skupia największe krajowe banki oraz Związek Banków Polskich.
Tytułem podsumowania warto dodać, że Biuro Informacji Kredytowej w ramach odpłatnych pakietów oferuje dostęp do większej ilości danych na swój temat. Dla części osób zadających tytułowe pytanie (Biuro Informacji Kredytowej – jak sprawdzić?) ta opcja również może wydać się dość interesująca. Tym bardziej, że w ramach odpłatnych usług można zamówić między innymi Alerty BIK chroniące przed próbami wyłudzenia kredytu lub pożyczki na dane konsumenta. Poza tym alerty BIK przypominają o niezapłaconych w terminie ratach kredytów i pożyczek. Jeżeli chodzi o raporty BIK dotyczące historii spłat, to w odpłatnej wersji pozwalają one np. sprawdzić ocenę wiarygodności kredytowej (tzw. scoring punktowy) oraz bazę danych BIG InfoMonitor. Ciekawą usługą oferowaną przez BIK jest także raport o kontrahencie, który pozwala zweryfikować sytuację płatniczą wybranej dowolnie firmy takiej jak np. deweloper lub biuro podróży. Weryfikacja następuje na podstawie danych z rejestru BIG InfoMonitor.
