Od pewnego czasu w Internecie coraz częściej pojawiają się pytania o to, jak obliczyć zwrot prowizji kredytowej. Taka sytuacja na pewno ma związek z popularyzacją wiedzy na temat możliwych zwrotów prowizji w razie całkowitej lub częściowej spłaty kredytu konsumenckiego. Wspomnianymi zwrotami zainteresowani są zarówno klienci banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, jak i różnego rodzaju firm pozabankowych. Trudno się dziwić, bo kto nie chciałby otrzymać dodatkowo od kredytodawcy lub pożyczkodawcy sumy wynoszącej np. kilkaset złotych, a czasem dużo więcej. Z myślą o wszystkich osobach, które pytają jak obliczyć zwrot prowizji kredytowej przygotowaliśmy artykuł z przykładami obliczeniowymi. Najpierw warto jednak przypomnieć pewne podstawowe kwestie dotyczące zasad zwracania prowizji. Bez znajomości tych informacji, trudno będzie bowiem wielu osobom zrozumieć sposób obliczania zwrotu.
Część osób pytających, jak obliczyć zwrot prowizji kredytowej może nie znać podstaw prawnych, na jakich powinien przebiegać taki zwrot. W związku z powyższym przypominamy, iż podstawą do wnioskowania o zwrot prowizji jest artykuł 49 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2011 nr 126 poz. 715). Natomiast Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 11 września 2019 r. (w sprawie C-383/18) potwierdził, że zwrot powinien obejmować wszystkie koszty kredytu naliczone konsumentowi. Wcześniej pojawiały się rozbieżne opinie co do tego, czy instytucja finansowa zwracając klientowi część kosztów w związku ze skróceniem okresu spłaty (na skutek całkowitego lub częściowego nadpłacenia długu) powinna uwzględniać również prowizje. Wątpliwości mieli nawet sędziowie.
Zgodnie ze stanowiskiem TSUE, które zaakceptowały krajowe sądy, a następnie instytucje finansowe: “prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta”. Wspomniany wcześniej artykuł 49 ustawy o kredycie konsumenckim wskazuje, że zwrot kosztów na skutek nadpłaty kredytu powinien być proporcjonalny do skrócenia okresu spłaty zobowiązania.
Co jednak dzieje się jeśli klient nadpłacił częściowo kredyt konsumencki (np. pożyczkę pozabankową lub kredyt gotówkowy), lecz okres spłaty nie uległ zmianie? W opisywanej wyżej sytuacji na pewno spadnie miesięczna rata, ale jednocześnie nie będzie podstaw do domagania się proporcjonalnego zwrotu części kosztów kredytowych. Szczególny jest przypadek, w którym kredyt konsumencki miał zostać zwrócony jednorazowo (np. jak niektóre mniejsze chwilówki). Wówczas wcześniejsza częściowa spłata jednak uzasadnia zwrot kosztów (zobacz: T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 49).
W ramach odpowiedzi na pytanie o to, jak obliczyć zwrot prowizji kredytowej, jeszcze przed zaprezentowaniem konkretnych przykładów obliczeniowych warto wyjaśnić, czym jest tak zwana metoda liniowa. Takie pojęcie regularnie pojawia się bowiem w kontekście wnioskowania o zwrot prowizji kredytowej oraz wszystkich pozostałych kosztów kredytu po wcześniejszej spłacie. Tak zwana metoda liniowa (zwana również proporcją liniową) polega na następującym sposobie obliczeń:
Ostateczna wartość obliczona w punkcie czwartym powyżej wyznacza kwotę, którą kredytodawca lub pożyczkodawca powinien zwrócić konsumentowi. Mówimy o zwrocie, a więc o wypłacie części kosztów kredytowych, które wcześniej zostały naliczone i pobrane. Warto też odnotować, że w razie nieskrócenia okresu kredytowania wynik zastosowania powyższego algorytmu będzie zerowy (0 zł). Innymi słowy, zwrot kosztów kredytu konsumenckiego wyniesie zero.
Warto dodać, że opisywany powyżej sposób obliczeń wynika wprost z treści artykułu 49 ustawy o kredycie konsumenckim. Obowiązujące przepisy nie wskazują, że zwrot części kosztów kredytu przez instytucję finansową może być ustalany w jakikolwiek inny sposób (zobacz: T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 49). O konieczności zastosowania metody liniowej mówią również wyroki sądów. Przykład może stanowić Wyrok Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 8 grudnia 2020 r. (o sygnaturze akt: I C 587/20).
Skoro już wiemy, jaka jest podstawa prawna do zwrotu kosztów kredytowych w razie nadpłaty, a także na czym polega metoda liniowa rozliczeń, to teraz warto zaprezentować odpowiednie przykłady obliczeniowe. Uwzględniają one różne możliwe warianty.
Konsument zaciągnął kredyt gotówkowy na kwotę 30 000 zł z okresem spłaty wynoszącym 36 miesięcy. Po dwóch latach klient SKOK-u spłacił pozostałą część zadłużenia. W związku z powyższym, powinno dojść do zwrotu części pobranej prowizji. Klient spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej zapłacił bowiem już na wstępie 3000 zł w ramach prowizji. Skrócenie okresu spłaty o jedną trzecią oznacza konieczność zwrotu przez SKOK prowizji wynoszącej 1000 zł.
Bank udzielił konsumentowi na dwa lata kredyt o wysokości 20 000 zł. Prowizja przygotowawcza została ustalona jako 10%, a więc 2000 zł. Konsument otrzymał kwotę 18 000 zł, gdyż pożyczona suma została pomniejszona o równowartość prowizji. Po upływie roku, kredytobiorca spłacił przedterminowo całość pozostałego zadłużenia. Tak więc konsument ma prawo domagać się zwrotu połowy naliczonej wcześniej prowizji (1000 zł), jako że faktyczny okres spłaty wynosił tylko 50% czasu założonego przez umowę.
Konsument zaciągnął roczny kredyt gotówkowy na kwotę 12 000 zł. Kredyt był spłacany w miesięcznych ratach. Za zawarcie umowy oraz wypłatę kredytu, bank naliczył sobie prowizję przygotowawczą o wysokości 5% (600 zł). Po kilku miesiącach, konsument przedterminowo spłacił 1000 zł. W takiej sytuacji, zgodnie z umową i regulaminem udzielania kredytów gotówkowych, spłata została zaliczona na poczet ostatniej raty. W związku z powyższym, doszło do skrócenia o miesiąc okresu kredytowania (względem pierwotnego harmonogramu spłaty). Dlatego bank powinien zwrócić klientowi 1/12 pobranej prowizji, a więc 50 zł. Oczywiście, od nadpłaconej kwoty nie można już pobierać odsetek.
Konsument zaciągnął pożyczkę pozabankową o wartości 1000 zł, która miała zostać zwrócona jednorazowo po 2 miesiącach. Pożyczkobiorca po upływie miesiąca postanowił jednak spłacić częściowo ten kredyt konsumencki (kwotą 200 zł), gdyż przepisy pozwalają mu na dokonanie nadpłaty w dowolnym czasie. Taka nadpłata skutkuje koniecznością rozliczenia z firmą pożyczkową. Pożyczkodawca musi zwrócić częściowo prowizję, ponieważ w stosunku do spłaconej wcześniej kwoty okres obowiązywania umowy został skrócony o połowę. Wymagany zwrot części prowizji wynoszącej pierwotnie 100 zł to 10 zł (200 zł/1000 zł x 30 dni/60 dni x 100 zł).
W nawiązaniu do ostatniego przykładu warto wspomnieć, że niedopuszczalne są postanowienia umowne ograniczające lub wyłączające obowiązek zwrotu przez instytucję finansową niedużych kwot.
W ramach zakończenia artykułu można zwrócić uwagę, że ekspert prawny pomaga swoim klientom ustalić wartość roszczenia wobec instytucji finansowej wynikającego z wcześniejszej (całkowitej lub częściowej) spłaty kredytu. Obliczenia mogą być bardziej skomplikowane niż powyższe na przykład jeśli z kredytem są powiązane dodatkowe produkty finansowe (m.in. ubezpieczenia na życie). W bardziej złożonych sytuacjach z pytaniem o to, jak obliczyć zwrot prowizji kredytowej, na pewno warto zgłosić się do eksperta prawnego.
