Dla wielu zadłużonych Polaków, lata 2022 – 2024 były bolesne. Chodziło nie tylko o wysoką inflację, za którą często nie nadążały dochody. Warto również zwrócić uwagę, że wzrost stóp procentowych NBP podwyższył koszt wielu zobowiązań pożyczkowych i kredytowych ze zmiennym oprocentowaniem. Obniżki stóp NBP przyniosą ulgę licznym kredytobiorcom i pożyczkobiorcom. Mimo tego, kredyt oddłużeniowy jest tematem, który cieszy się sporym zainteresowaniem w 2025 roku. Można przypuszczać, że sytuacja z kolejnych lat będzie wyglądała dość podobnie. Warto zatem rzetelnie przeanalizować możliwości, jakie daje kredyt oddłużeniowy. W wielu przypadkach okazuje się bowiem, że lepszym rozwiązaniem dla dłużnika będzie upadłość konsumencka.
Jeżeli czytamy o możliwościach, jakie daje kredyt oddłużeniowy, to warto zawsze zadać sobie pytanie, co należy rozumieć pod pojęciem takiego kredytu. Nazewnictwo nie jest bowiem jednolite oraz konsekwentne. Czasem jako kredyt oddłużeniowy bywa określany zwykły kredyt konsolidacyjny z banku lub SKOK-u. Przypomnijmy, że jest to produkt finansowy, w ramach którego kredytodawca pożycza klientowi pieniądze na spłatę wcześniejszych zobowiązań i tym samym staje się jedynym wierzycielem. Połączenie zobowiązań oraz ich przeniesienie do jednego banku lub SKOK-u zapewnia wygodę związaną z brakiem konieczności spłaty kilku rat.
Poza tym kredytodawca oferuje np. mniejsze oprocentowanie długu lub możliwość jego rozłożenia na większą liczbę rat, co obniża stosunek raty do dochodu gospodarstwa domowego, ale jednocześnie zwiększa łączne koszty odsetkowe. Dobra wiadomość dla dłużników jest taka, że banki oraz SKOK-i w ramach konsolidacji długów często kuszą zerową lub niską prowizją za podpisanie umowy. Są też informacje mniej pozytywne dla wielu dłużników. Otóż, bankowa konsolidacja często nie obejmuje długów z firm pożyczkowych. Poza tym bank lub SKOK zwykle odmówi połączenia długów jeśli przynajmniej jeden z nich jest spłacany z opóźnieniem.
W związku z powyższym, kredyt oddłużeniowy jako oferta bankowa jest niedostępny dla wielu dłużników. Takie osoby próbują kusić firmy pozabankowe, które jak wiadomo są mniej wybredne pod względem wiarygodności kredytowej swoich klientów i poziomu ryzyka przez nich generowanego. Oczywiście, mniej restrykcyjne kryteria stawiane przez pożyczkodawców mają swoją cenę. Chodzi o znacznie wyższy koszt, jaki będzie mieć pozabankowy kredyt oddłużeniowy. Kosztowa różnica oferty firm pozabankowych względem propozycji banków i SKOK-ów dotyczy zwykle poziomu prowizji przygotowawczej oraz innych kosztów pozaodsetkowych.
Oddłużeniowy kredyt konsumencki z banku, SKOK-u lub firmy pożyczkowej musi spełniać wymogi dotyczące maksymalnego poziomu kosztów pozaodsetkowych jeśli jest udzielany na cele niezwiązane bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową klienta. Jednak w przypadku oferty firm pozabankowych, koszt takiego kredytu (pozabankowej pożyczki oddłużeniowej) znacznie częściej jest zbliżony do maksymalnego poziomu, jaki dopuszcza ustawa o kredycie konsumenckim. Różnice między konsolidacyjną (oddłużeniową) ofertą banków, SKOK-ów oraz firm pożyczkowych można sprawdzić porównując poziom RRSO, czyli rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania.
Warto również zwrócić uwagę, że samo określenie “kredyt oddłużeniowy” rozumiane w sposób najbardziej intuicyjny może być mylące. Taki produkt finansowy nie przewiduje bowiem oddłużenia dla klienta w żadnej formie – niezależnie od tego, jaka instytucja finansowa oferuje konsolidację. “Oddłużenie” proponowane przez banki, SKOK-i oraz firmy pozabankowe polega po prostu na łączeniu długów i ewentualnym zaoferowaniu nieco korzystniejszych warunków spłaty. Pod pojęciem lepszych warunków spłaty trzeba rozumieć głównie niższy łączny poziom RRSO. Samo wydłużenie okresu spłaty nie jest bowiem rozwiązaniem jednoznacznie pozytywnym, bo oznacza wzrost sumy kosztów odsetkowych względem krótszego okresu kredytowania. Owszem, ten wzrost może być złagodzony poprzez mniejszy poziom oprocentowania długu u nowego kredytodawcy.
Kredyt oddłużeniowy na pewno nie jest żadnym cudownym panaceum na problemy finansowe – zwłaszcza w przypadku osób, które ze względu na wcześniejsze problemy z historią kredytową mają do wyboru tylko ofertę firm pozabankowych. W ramach przykładu weźmy pod uwagę sytuację przykładowej osoby, która miała problemy ze spłatą dwóch pożyczek pozabankowych “zjadających” jej łącznie 70% dochodów (już po obniżce wynagrodzenia i zmianie pracy na znacznie gorzej płatną). Taki kredytobiorca może wziąć kredyt oddłużeniowy (w zasadzie pożyczkę oddłużeniową), dzięki czemu udział połączonej raty w dochodzie netto obniży się do 50%. Wynik na poziomie 50% to jednak wciąż sytuacja generująca spore ryzyko finansowe.
Co więcej, wydłużenie okresu spłaty będzie oznaczało wyraźny wzrost sumy odsetek, jakie dłużnik odda pożyczkodawcy. Bez wyraźnego wzrostu dochodów trudno spodziewać się przełomu w trudnej sytuacji finansowej analizowanego dłużnika. Jak widać, kredyt oddłużeniowy (pożyczka oddłużeniowa) bynajmniej nie jest cudownym rozwiązaniem problemów przykładowego kredytobiorcy oraz bardzo wielu innych gospodarstw domowych. Dużo lepszym wariantem (w niektórych sytuacjach) może być upadłość konsumencka jako opcja zapewniająca przynajmniej częściowe umorzenie długów i szansę na zupełnie nowy finansowy start.
Upadłość konsumencka to rozwiązanie, które przewidziano właśnie z myślą o konsumentach mających problemy ze spłatą przytłaczających ich zobowiązań (niekoniecznie tylko kredytowych oraz pożyczkowych). Po zmianach prawnych z 2015 roku oraz 2020 roku, coraz więcej osób decyduje się na konsumencki wariant upadłości. Do 2020 r. duża liczba wniosków o upadłość była oddalana, bo przepisy przewidywały brak winy dłużnika jako przesłankę ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Obecnie ten restrykcyjny warunek już nie obowiązuje, co przełożyło się na statystyki. Dane COIG wskazują, że w 2024 roku ogłoszono upadłość konsumencką w stosunku do 21 187 osób. W 2019 r. analogiczny wynik nie przekroczył 8000.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, upadłość konsumencka może zostać ogłoszona jeśli dłużnik stał się niewypłacalny, a więc niezdolny do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Przyjmuje się domniemanie niewypłacalności w razie opóźnienia w wykonywaniu zobowiązań pieniężnych (np. spłacania rat) przekraczającego 3 miesiące. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest możliwe również jeśli:
Zaistnienie co najmniej jednej z powyższych przesłanek może natomiast skutkować decyzją sądu odmawiającą ustanowienia planu spłaty wierzycieli (o ile sąd nie weźmie pod uwagę dodatkowych względów humanitarnych oraz względów słuszności). Ustalenie planu spłaty zakłada częściowe umorzenie zobowiązań, gdy dłużnik spłaci część swoich długów. Warto pamiętać, że wierzyciele częściowo zaspokajają się już wcześniej, czyli przed ustaleniem planu spłaty – poprzez sprzedaż majątku zadłużonej osoby.
Jak widać, upadłość konsumencka przewiduje możliwość oddłużenia pod warunkiem odpowiedniego zachowania dłużnika. Oddłużenie nie jest bezwarunkowe, ale pamiętajmy, że kredyt oddłużeniowy wbrew swojej nazwie w ogóle nie zapewnia możliwości obniżenia poziomu długów. Ekspert prawny (taki jak np. dobry prawnik Warszawa) pomoże zadecydować, czy upadłość konsumencka jest w danej sytuacji najlepszym rozwiązaniem. Wbrew pozorom, taka forma upadłości jest odpowiednia nie tylko w najbardziej ekstremalnych przypadkach zadłużenia i kłopotów finansowych.
