Niektóre pojęcia z zakresu rachunkowości są ważne nie tylko dla księgowych. Wiele osób nie związanych z tą branżą słyszało nie raz o aktywach, pasywach, bilansie lub rachunku zysków i strat. Wspomniany rachunek zysków i strat pojawia się między innymi w sprawozdaniach finansowych przedsiębiorstw, więc jest szczególnie ważny np. z punktu widzenia inwestorów nabywających akcje lub obligacje. Ale to nie wszystko. Wspomniany rachunek na pewno nie raz zobaczy właściciel przedsiębiorstwa, które obowiązują pełne zasady rachunkowości. Rachunek zysków i strat (RZiS) może zainteresować nawet pracowników firmy, którzy chcą sprawdzić, jak wygląda jej faktyczna kondycja finansowa. Postanowiliśmy zatem wyjaśnić, co faktycznie zawiera rachunek zysków i strat. Równie ważna jest interpretacja jego wyników i świadomość znaczenia, jakie posiada również bilans oraz rachunek przepływów pieniężnych (cash flow).
W przypadku rachunkowości, zawsze mamy do czynienia z bardzo dużą formalizacją wszystkich zasad, a kwestia prezentacji zysków lub strat przy pomocy RZiS nie stanowi żadnego wyjątku. Warto wiedzieć, że ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591) zawiera wzór rachunku zysków i strat. Co więcej, ten akt prawny prezentuje dwa warianty rachunku zysków i strat – porównawczy oraz kalkulacyjny. Wybór jednego z nich należy do władz przedsiębiorstwa. Mówimy o wzorze RZiS obowiązującym większość przedsiębiorstw. Odmienne wzory przewidziano dla:
Warto wiedzieć, że wiele najmniejszych firm w ogóle nie sporządza rachunku zysków i strat. Przykładem są osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, które rozliczają się w ramach uproszczonych form opodatkowania (np. podatkowa księga przychodów i rozchodów), nie podlegając jednocześnie przepisom ustawy o rachunkowości. Obowiązek stosowania wspomnianej ustawy dotyczy między innymi spółek handlowych.
Wszystkie osoby, które kiedykolwiek widziały rachunek zysków i strat wiedzą, że jest to dość rozbudowany dokument finansowy. Właśnie dlatego poniżej prezentujemy jego wzory w formie uproszczonej pomijając kategorie określone cyframi rzymskimi. Mimo tego uproszczenia, można łatwo uświadomić sobie, co prezentuje rachunek zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym lub porównawczym stosowanym przez większość spółek objętych ustawą o rachunkowości.
Rachunek zysków i strat to oczywiście bardzo ważny element sprawozdania finansowego i użyteczne narzędzie oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Nie można jednak zapominać o informacjach, które są prezentowane w bilansie, rachunku przepływów pieniężnych oraz tak zwanej informacji dodatkowej. Dopiero wszystkie te dokumenty przedstawiają kompleksowy obraz sytuacji finansowej firmy. Warto również pamiętać, że przychody z rachunku zysków i strat są ujmowane w formie memoriałowej. To ważna uwaga w kontekście przychodów wynikających z nieopłaconych faktur. Dobra analiza rachunku zysków i strat uwzględnia również fakt, że na wynik finansowy mogą mocno wpłynąć pojedyncze zdarzenia. Właśnie dlatego warto brać pod uwagę RZiS z co najmniej jednego poprzedniego okresu (rocznego lub kwartalnego).
