Każdy bank musi ostrożnie zarządzać ryzykiem kredytowym, ponieważ po drugiej stronie jego bilansu znajdują się zobowiązania finansujące akcję kredytową, czyli między innymi depozyty osób fizycznych oraz firm. Podobna sytuacja dotyczy spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, którym ustawodawca również przyznał wyjątkowe prawo do przyjmowania depozytów. Pozabankowe firmy pożyczkowe wprawdzie nie oferują kont i lokat, ale ryzyko działalności kredytowej jest dla nich równie ważne – tym bardziej, że obsługują bardziej ryzykownych klientów i potrzebują środków z terminowych spłat na finansowanie dalszej działalności. Wszystkie wymienione wyżej rodzaje instytucji finansowych regularnie sprawdzają scoring kredytowy ustalany przez Biuro Informacji Kredytowej. Postanowiliśmy zatem wyjaśnić, w jaki sposób BIK wyznacza ocenę punktową kredytobiorców i pożyczkobiorców.
Określenie „scoring kredytowy” najczęściej kojarzy się właśnie z oceną punktową, jaką kredytobiorcom w sposób zautomatyzowany wystawia Biura Informacji Kredytowej. Warto pamiętać, że BIK posiada informacje na temat spłaty wcześniejszych zobowiązań, które zaciągnęła dana osoba w bankach i SKOK-ach. Od pewnego czasu, wspomniane informacje uwzględniają również zobowiązania pozabankowe, gdyż coraz większa grupa pożyczkodawców współpracuje z BIK-iem. Jeżeli opóźnienie w spłacie długu przekroczyło 60 dni, a kredytobiorca został następnie poinformowany o zamiarze przetwarzania danych dotyczących jego kredytu lub pożyczki i od czasu przekazania tejże informacji minęło już 30 dni, to zachodzą przesłanki, na podstawie których BIK może przetwarzać informacje o spłacie bez zgody dłużnika. Takie przymusowe przetwarzanie danych o opóźnieniach będzie trwało przez kolejne 5 lat licząc od momentu ostatecznej spłaty zobowiązania.
Nie tylko negatywne informacje o spłacie mają wpływ na scoring kredytowy w BIK. Większość kredytobiorców spłaca swoje długi terminowo, co przyczynia się do poprawy ich wiarygodności kredytowej. Warto zatem dbać o to, aby zgoda wyrażona przy podpisywaniu umowy kredytu lub pożyczki pozwalała BIK-owi na przetwarzanie informacji o spłacie również po wygaśnięciu zobowiązania (przez kolejne 5 lat). Brak odpowiedniej zgody ze strony kredytobiorcy (ogólnej lub indywidualnej) będzie skutkował niemożliwością prezentowania innym instytucjom finansowym danych o spłacie zobowiązań. Jeśli wcześniejsze kredyty i pożyczki były spłacane bez zarzutu, to taka sytuacja będzie niekorzystna dla danej osoby. Bank, SKOK lub pożyczkodawca po zapytaniu o dane osoby wnioskującej o kolejny kredyt/pożyczkę zobaczy bowiem gorszy scoring kredytowy i brak wzmianek o terminowej spłacie. Zgoda ogólna na przetwarzanie danych dotycząca wszystkich zaciągniętych wcześniej zobowiązań pozwoli wyeliminować takie ryzyko. Pamiętajmy, że gorsza ocena wiarygodności kredytowej w BIK może wpłynąć na negatywną decyzję kredytową albo warunki kredytowania (np. wysokość marży i odsetek).
Dla większości osób, których dane prezentuje BIK, scoring kredytowy wcale nie stanowi problemu. Chodzi o około 15 mln kredytobiorców i pożyczkobiorców posiadających dług w 2023 r. oraz pewną grupę osób, które już spłaciły swoje zobowiązanie. Najnowsze dostępne dane na ten temat wskazują, że w 2019 r. przeciętny scoring kredytowy BIK wynosił 79 punktów na 100 punktów możliwych do zdobycia, a więc znajdował się na granicy oceny „bardzo dobrej” oraz „doskonałej”. Można przypuszczać, że obecnie sytuacja wygląda podobnie, gdyż spłacalność kredytów oraz pożyczek nie uległa znaczącej zmianie od końca minionej dekady. Warto zwrócić uwagę, że po zmianach skutkujących ustaleniem granic punktowych w przedziale od 0 punktów do 100 punktów, scoring kredytowy BIK jest o wiele bardziej czytelny dla przeciętnego Kowalskiego. Wcześniej stosowany system przewidywał nadawanie kredytobiorcom oceny punktowej wynoszącej od 192 punktów do 631 punktów.
Z dość zrozumiałych względów, BIK nie podaje dokładnie, jak wyglądają algorytmy służące do obliczania oceny punktowej. Informacje udostępniane przez tę instytucję pozwalają jednak wymienić kilka aspektów, które z pewnością mają wpływ na scoring kredytowy BIK. Mowa o następujących czynnikach:
Generalnie rzecz biorąc, im bardziej profil kredytowy danej osoby jest podobny do profili innych kredytobiorców spłacających zobowiązania terminowo, tym wyższy będzie scoring kredytowy BIK. Ten sam mechanizm tłumaczy również, dlaczego niektórzy Polacy mają niskie oceny kredytowe (wynoszące na przykład mniej niż 50 punktów). Oczywiście, niski scoring kredytowy BIK nie jest dany na zawsze. Warto bowiem pamiętać, że po pięciu latach od spłaty zadłużenia, negatywne informacje na temat opóźnień przestają być prezentowane przez BIK. Natomiast sam kredytobiorca może poprawić swój wizerunek kredytowy poprzez terminową spłatę kolejnych zobowiązań. Dobrym rozwiązaniem wydaje się chociażby karta kredytowa z niewielkim limitem. Obecnie taki „plastik” jest dostępny dla praktycznie każdej dorosłej i pracującej osoby. Posiadacz karty kredytowej musi jednak pamiętać o niewykorzystywaniu całości limitu. Już wcześniej informowaliśmy bowiem, że taka praktyka negatywnie wpływa na scoring kredytowy.
W ramach podsumowania warto zwrócić uwagę, że scoring kredytowy nie jest pojęciem związanym tylko z BIK-iem. Trzeba mieć świadomość, że banki, SKOK-i i firmy pożyczkowe same budują swoje modele do oceny wiarygodności kredytowej wnioskodawców. Oczywiście, kredytodawcy i pożyczkodawcy biorą pod uwagę również informacje pozyskane od Biura Informacji Kredytowej. W przeciwnym razie, współpraca instytucji pożyczających pieniądze z BIK-iem nie miałaby bowiem większego sensu. Co ważne, banki oraz inne instytucje finansowe posiadają dodatkowe informacje na temat kredytobiorcy, którymi nie dysponuje BIK. Chodzi między innymi o aktualny poziom dochodu, liczbę osób na utrzymaniu, stan cywilny, wykształcenie wnioskodawcy, aktualne miejsce pracy oraz rodzaj umowy o pracę lub formę działalności gospodarczej. Jeżeli do wspomnianych informacji, dodamy dane na temat historii kredytowej, które udostępnia BIK, to można powiedzieć, że bank, SKOK lub firma pożyczkowa dysponuje kompletnym portretem finansowym osoby wnioskującej o wypłatę pieniędzy.
