Rozwód kojarzy się często z negatywnymi emocjami zwaśnionych stron. Takie skojarzenia mają nawet osoby, które nigdy nie uczestniczyły w sprawie rozwodowej i nie posiadają rozwodników w najbliższej rodzinie. Wspomniane skojarzenia na pewno po części są zasadne. Sami sędziowie i prawnicy mogą potwierdzić, że podczas postępowania rozwodowego emocje dość często biorą górę nad zdrowym rozsądkiem. Na całe szczęście, nie zawsze sytuacja wygląda właśnie tak. Czasem okazuje się, że małżonkowie mimo wzajemnych uraz chcą rozstać się polubownie. Jest to szczególnie ważne jeśli posiadają oni dzieci, których dobre wychowanie wymaga przyszłej współpracy. Przejawem dobrej woli małżonków może być tak zwana ugoda rozwodowa. Postanowiliśmy wyjaśnić, jak funkcjonuje taki szczególny rodzaj ugody. Posiada on wiele zalet, ale nie można też zapominać o pewnych wadach. Zacznijmy najpierw jednak od wyjaśnienia, czym w ogóle jest ugoda rozwodowa.
Na wstępie warto zwrócić uwagę, że polskie prawo w coraz większej liczbie przypadków skłania strony do prowadzenia mediacji. Taka zasada dotyczy nie tylko prawa rodzinnego, ale również spraw z zakresu np. prawa cywilnego. Jeżeli chodzi o sprawy rozwodowe, to mediacje są często zalecanym rozwiązaniem, co oczywiście nie oznacza ich stuprocentowej skuteczności. Sukces mediacji zależy bowiem wyłącznie od dobrej woli stron oraz przygotowania mediatora. Z tą drugą kwestią zwykle nie ma problemu. Dlatego sędziowie dość często kierują strony na mediacje korzystając z możliwości, jaką daje im artykuł 445 indeks 2 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 445 2 KPC, sąd na każdym etapie sprawy może skierować strony do mediacji, których efektem bywa ugoda rozwodowa. Wspomniane negocjacje trwają do 3 miesięcy z możliwością przedłużenia na wniosek stron.
Mediacja daje możliwość polubownego załatwienia spornych kwestii związanych z rozwodem lub separacją. Mowa o zaspokojeniu potrzeb rodziny, zasadach opieki nad dzieckiem i kontaktu z potomstwem, alimentach oraz podziale majątku. Co ważne, przystąpienie do mediacji jest możliwe również przed wniesieniem sprawy rozwodowej do sądu. Niezależnie od okoliczności, nawet samo przystąpienie do mediacji (tak jak ewentualna ugoda rozwodowa) wymaga zgodnego stanowiska rozstających się małżonków. Warto o tym pamiętać w sytuacji, gdy podczas sprawy sądowej jedna ze stron wniosła o przeprowadzenie mediacji. Takie negocjacje nie dojdą do skutku jeśli druga strona wyraziła sprzeciw w ciągu tygodnia od dnia ogłoszenia/doręczenia postanowienia sądu kierującego strony do mediacji.
Prawdopodobieństwo zgody drugiej strony na mediację zwiększa możliwość wspólnego wyboru mediatora. Sąd wyznacza taką osobę tylko, gdy małżonkowie nie dokonali zgodnego wyboru. Jeżeli mediacja w ramach rozwodu przyniesie pozytywne efekty, to zostanie podpisana ugoda rozwodowa. Należy pamiętać, że taka ugoda rozwodowa podlega zatwierdzeniu przez sąd i wtedy uzyskuje moc ugody sądowej. Po nadaniu klauzuli wykonalności, stanowi ona też tytuł wykonawczy, który można wykorzystać do dochodzenia swoich roszczeń z pomocą komornika. Jednakże ugoda rozwodowa ze względu na swój dobrowolny charakter zmniejsza ryzyko takich drastycznych kroków.
Ugoda rozwodowa będąca efektem udanych mediacji bywa prezentowana jako świetne rozwiązanie, które nie tylko oszczędza czas stron i pozwala uniknąć konfrontacji, ale również oznacza mniejsze wydatki. Jeżeli chodzi o wydatki, to warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że koszty mediacji ponoszą obydwie strony. Zasadą jest równy podział wspominanych kosztów, choć strony mogą oczywiście wypracować inne rozwiązanie. Przepisy wskazują, że ewentualne zwolnienie z kosztów sądowych dla jednej ze stron, rozciąga się również na postępowanie mediacyjne. Dobrą wiadomością jest możliwość uzyskania zwrotu 75% opłaty za pozew rozwodowy w razie pozytywnego zakończenia mediacji.
O wysokości kosztów, jakie pociąga za sobą ugoda rozwodowa mówi nam Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 20 czerwca 2016 r. w sprawie wysokości wynagrodzenia i podlegających zwrotowi wydatków mediatora w postępowaniu cywilnym (Dz.U. 2016 poz. 921). Wspomniane rozporządzenie informuje między innymi, że w sporach o prawa majątkowe wynagrodzenie mediatora to 1% wartości przedmiotu sporu (od 150 zł do 2000 zł za całość postępowania mediacyjnego). W sprawach o prawa niemajątkowe (np. prawo opieki nad dzieckiem) opłata jest natomiast naliczana za każde posiedzenie (pierwsze – 150 zł, każde kolejne – 100 zł, łącznie: do 450 zł). Ponadto mediator ma prawo do zwrotu uzasadnionych wydatków (np. na wynajem pomieszczenia) i do naliczenia podatku VAT od pobieranych kwot.
Ugoda rozwodowa to z pewnością dobre rozwiązanie, ale zawsze trzeba je wybierać z pełną świadomością. Niektóre osoby mogą na przykład nie wiedzieć, że nieorzekanie o winie przez sąd, z którym często jest związana ugoda rozwodowa, później ogranicza możliwość ubiegania się o alimenty od drugiego małżonka. Dobry ekspert prawny nie tylko przedstawi wszystkie konsekwencje ugody rozwodowej, ale również oceni, czy jej warunki proponowane przez mediatora faktycznie są kompromisowe.
