Nie wszystkie postępowania karne przebiegają według modelowego schematu, w którym finałem sprawy jest wydanie wyroku skazującego, wykonanie orzeczonej kary, a następnie jej zatarcie. Warto zdawać sobie sprawę, że istnieją również inne warianty zakończenia postępowania karnego. Jednym z nich jest wyrok uniewinniający. Często postępowanie karne kończy się również jego umorzeniem (warunkowym umorzeniem lub umorzeniem w myśl artykułu 340/414 kodeksu postępowania karnego). Postanowiliśmy krótko opisać różne warianty umorzenia w ramach odpowiedzi na tytułowe pytanie. Osoba zamierzająca złożyć wniosek o umorzenie postępowania karnego powinna bowiem wiedzieć, kiedy taki wniosek może być skuteczny. W przygotowaniu odpowiedniego wniosku na pewno może pomóc ekspert.
Jeszcze przed wyjaśnieniem, jak powinien wyglądać wniosek o umorzenie postępowania karnego, warto wytłumaczyć ogólne zasady umorzenia. Należy wiedzieć, że ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555) przewiduje różne warianty umorzenia. Pierwszym z nich jest umorzenie na zasadach przewidzianych przez artykuł 336 KPK, a drugim umorzenie na warunkach określonych w artykułach 340 i 414 kodeksu postępowania karnego. Pierwszy z wymienionych przepisów (336 KPK) wskazuje, że prokurator może zamiast aktu oskarżenia przekazać do sądu wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. W takim wniosku znajduje się informacja, że wina oskarżonego nie budzi wątpliwości i ponadto występują okoliczności uzasadniające warunkowe umorzenie.
Wspomniane okoliczności zostały wymienione z kolei przez artykuł 66 kodeksu karnego. Ten przepis informuje, że jeśli okoliczności przestępstwa zagrożonego karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności nie budzą wątpliwości, to sąd może warunkowo umorzyć postępowanie, o ile wina sprawcy i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne. Sąd orzekając o warunkowym umorzeniu postępowania karnego bierze pod uwagę postawę sprawcy niekaranego wcześniej za przestępstwo umyślne oraz jego warunki osobiste i sposób życia jako argument przemawiający za niskim prawdopodobieństwem popełnienia kolejnego przestępstwa. Sędzia uwzględnia wskazany przez prokuratora okres próby (od 1 roku do 3 lat), możliwości dozoru i ewentualne obowiązki oskarżonego.
Umorzenie postępowania karnego jest możliwe również na podstawie artykułu 340 lub 414 kodeksu postępowania karnego. Artykuł 340 KPK dotyczy umorzenia postępowania w fazie wstępnej kontroli aktu oskarżenia (na posiedzeniu wyznaczonym w trybie art. 339 KPK), a zatem jeszcze przed rozprawą główną. Z kolei art. 414 kodeksu postępowania karnego mówi o umorzeniu postępowania wyrokiem już po rozpoczęciu przewodu sądowego (zobacz: Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 lipca 2011 r. – sygnatura akt II AKz 416/11). Zarówno art. 340, jak i 414 KPK zawiera odesłanie do artykułu 322 tego samego kodeksu mówiącego o oczywistym braku faktycznych podstaw oskarżenia.
Warto dodać, że „niewarunkowe” umorzenie postępowania karnego jest możliwe w określonych sytuacjach. Mowa o sytuacjach, które mają miejsce jeśli:
W praktyce dość częstą przesłanką do umorzenia postępowania karnego jest śmierć oskarżonego, brak znamion czynu zabronionego, znikoma społeczna szkodliwość albo niepopełnienie zarzucanego czynu w świetle dostępnych informacji. Pozostałe powyższe przypadki zachodzą rzadziej.
Temat wniosku o umorzenie postępowania karnego wiąże się z warunkowym umorzeniem postępowania. Wydanie wyroku warunkowo umarzającego postępowanie może nastąpić z inicjatywy sądu, prokuratora albo na wniosek o umorzenie postępowania karnego skierowany przez oskarżonego lub jego obrońcę. Wspomniany wniosek można składać już na etapie postępowania przygotowawczego, czyli jeszcze przed skierowaniem sprawy do sądu. Jeżeli prokurator przychyli się do wniosku, to skieruje do sądu odpowiednie pismo ze swojej strony (art. 336 KPK). Jeśli natomiast w sprawie toczy się już postępowanie karne, to wniosek o warunkowe umorzenie trzeba skierować do sądu karnego. Taki dokument powinien oczywiście spełniać wszystkie wymogi pisma procesowego i zawierać uzasadnienie bazujące na artykule 66 kodeksu karnego. Potrzebny wniosek o umorzenie postępowania karnego najlepiej zredaguje oczywiście dobry ekspert prawny.
