Temat zwrotu po wcześniejszej spłacie kredytu konsumenckiego najczęściej dotyczy kredytów gotówkowych z banków i SKOK-ów. Czasem mówi się wręcz o zwrocie prowizji po wcześniejszej spłacie kredytu gotówkowego. To spore uogólnienie, ponieważ proporcjonalne rozliczenie kosztów na skutek przedterminowej spłaty może obejmować również inne rodzaje kredytów konsumenckich. Co więcej, zwrot prowizji od kredytu w razie wcześniejszej spłaty ma zastosowanie także do sporej części kredytów mieszkaniowych. Nasz kolejny artykuł akcentuje zastosowanie przepisów pozwalających na zwrot kosztów po nadpłacie także do innych kredytów niż gotówkowe. Na końcu tekstu można znaleźć odpowiedzi na często zadawane pytania (FAQ).
Dobrą pozycją wyjściową dla wszelkich rozważań prawnych, które obejmują zwrot prowizji od kredytu jest przypomnienie podstawy prawnej wspomnianego zwrotu. Zacytujmy zatem artykuł 49 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2011 nr 126 poz. 715). Ten przepis mówi, że: “W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą”.
W przypadku częściowej spłaty kredytu konsumenckiego przed terminem, powyższa zasada znajduje zastosowanie, ale tylko jeśli doszło do skrócenia okresu spłaty. Utrzymanie dotychczasowej długości okresu spłaty nie uprawnia konsumenta do wnioskowania o zwrot prowizji od kredytu, a także o proporcjonalny zwrot innych kosztów kredytowych. Ta zasada wynikająca wprost z brzmienia art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim dotyczy nie tylko kredytów gotówkowych. Ma ona zastosowanie do szerszej grupy kredytów konsumenckich udzielonych od 18 grudnia 2011 r.
Przypomnijmy zatem, że umowa o kredyt konsumencki, to umowa w ramach której kredytodawca (na ogół bank, SKOK lub firma pożyczkowa) pożycza osobie fizycznej nie więcej niż 255 550 zł na cele bezpośrednio niezwiązane z działalnością zawodową i gospodarczą. Kredytem konsumenckim (niezależnie od wartości) nie jest kredyt mieszkaniowy i pożyczka hipoteczna, w przypadku których umowę podpisano od 22 lipca 2017 r. Takich kredytów również dotyczy zwrot prowizji od kredytu po nadpłacie, ale na zupełnie innej podstawie prawnej. Teraz zostańmy przy kredytach konsumenckich. Zasady funkcjonowania takich kredytów od 18 grudnia 2011 r. reguluje aktualna ustawa z dnia 12 maja 2011 r. przewidująca zwrot prowizji od kredytu po nadpłacie.
Jeżeli chodzi o zwrot prowizji od kredytu konsumenckiego, to warto przypomnieć, że takie rozwiązanie prawne, poza kredytami gotówkowymi ma zastosowanie również do popularnych pożyczek pozabankowych. W przypadku “chwilówek”, obowiązują dokładnie takie same zasady, co te dotyczące kredytów gotówkowych. Artykuł 49, ani żaden inny przepis ustawy o kredycie konsumenckim nie wskazuje bowiem, że pożyczki pozabankowe (udzielone od 18 grudnia 2011 r.) są po nadpłacie rozliczane w inny sposób.
Jeżeli chodzi o wcześniej udzielone pożyczki pozabankowe (sprzed 18 grudnia 2011 r.), to nie ma niestety możliwości wnioskowania o rozliczenie po nadpłacie, bo nie przewidywała go poprzednia ustawa o kredycie konsumenckim (Ustawa z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim – Dz.U. 2001 nr 100 poz. 1081). W świetle przepisów sprzed 18 grudnia 2011 roku zwrot prowizji od kredytu gotówkowego oraz innego kredytu konsumenckiego również jest niemożliwy. Pamiętajmy też, że starsza ustawa o kredycie konsumenckim obejmowała tylko umowy o wartości do 80 000 zł. Warto jednak wrócić do obecnych regulacji.
W świetle obecnych przepisów, zwrot prowizji od kredytu konsumenckiego będącego “chwilówką”, różni się tylko z powodów finansowych. Mianowicie, taki zwrot może być jeszcze bardziej opłacalny dla konsumenta niż w przypadku kredytu gotówkowego. Pamiętajmy bowiem, że pożyczki pozabankowe cechują się dużo wyższym poziomem kosztów niż kredyty gotówkowe. Skoro pożyczkodawca pobiera więcej, to więcej kosztów (względem pożyczonej kwoty) musi też proporcjonalnie zwrócić w ramach rozliczenia nadpłaty.
W związku z powyższym, warto ubiegać się o zwrot prowizji od kredytu konsumenckiego będącego pożyczką pozabankową – nawet jeśli kwota wspomnianej pożyczki jest niewielka. Warto też odnotować, że zwrot prowizji od kredytu konsumenckiego dotyczy wielu innych kredytów udzielonych na cele prywatne (tzn. innych niż kredyty gotówkowe oraz pożyczki pozabankowe). Przykład mogą stanowić kredyty konsolidacyjne, kredyty ratalne oraz kredyty samochodowe. Zwrot prowizji od kredytu konsumenckiego zgodnie z przepisami aktualnej ustawy nie obejmuje natomiast umów o kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym konsumenta spłacany w terminie do trzech miesięcy lub na żądanie.
Jeżeli natomiast chodzi o zwrot prowizji od kredytu hipotecznego, to pamiętajmy, że obecna ustawa o kredycie konsumenckim regulowała prawne aspekty udzielania “hipotek” od 18 grudnia 2011 roku, czyli od dnia swojego wejścia w życie do 22 lipca 2017 roku (daty wejścia w życie ustawy o kredycie hipotecznym). W tym przedziale czasowym, pod przepisy ustawy o kredycie konsumenckim podlegały kredyty i pożyczki na cele mieszkaniowe z zabezpieczeniem hipotecznym, ale pod warunkiem zaciągnięcia ich na cele prywatne i wartości do 255 550 zł.
Co jednak ważne, od 18 grudnia 2011 roku do 22 lipca 2017 roku kredytów i pożyczek hipotecznych dotyczyły tylko wybrane przepisy ustawy o kredycie konsumenckim (cytat z artykułu 4 ustęp 2 ustawy o kredycie konsumenckim w historycznym brzmieniu: “W zakresie umów o kredyt zabezpieczony hipoteką oraz pożyczki zabezpieczonej hipoteką stosuje się art. 22, art. 23, art. 29, art. 35 i art. 46”). Wśród wymienionych przepisów nie znajdziemy artykułu 49 regulującego zwrot prowizji od kredytu po wcześniejszej spłacie.
Innymi słowy, nawet jeśli umowa kredytu hipotecznego lub pożyczki hipotecznej (podpisana od 18 grudnia 2011 roku do 22 lipca 2017 roku) mieściła się w zakresie obowiązywania ustawy o kredycie konsumenckim, to zwrot prowizji od kredytu w razie wcześniejszej spłaty nie był dla niej możliwy. Natomiast w przypadku umów kredytu hipotecznego i pożyczki hipotecznej podpisanych od 22 lipca 2017 r. sytuacja wygląda inaczej, bo zastosowanie znajduje artykuł 39 ustawy z dnia 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Dz.U. 2017 poz. 819).
Wspomniany artykuł mówi, że: “W przypadku spłaty całości kredytu hipotecznego przed terminem określonym w umowie o kredyt hipoteczny, całkowity koszt kredytu hipotecznego ulega obniżeniu o odsetki i inne koszty kredytu hipotecznego przypadające za okres, o który skrócono obowiązywanie tej umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą”. Taka sama zasada ma zastosowanie do częściowej spłaty kredytu hipotecznego lub pożyczki hipotecznej jeśli doszło do skrócenia okresu spłaty.
Co zmienił Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 17 października 2024 r. (w sprawie C-76/22)?
TSUE uznał, że zwrot prowizji od kredytu hipotecznego powinien być orzeczony jeśli bank nie przedstawił sądowi dowodów na brak powiązania prowizji ze skróconym okresem spłaty. Wspomniane powiązanie kosztów z okresem spłaty stanowi uzasadnienie dla ich rozliczenia (tzn. częściowego zwrotu konsumentowi).
Dlaczego zwrot prowizji od kredytu hipotecznego (po nadpłacie) do niedawna budził wątpliwości?
W doktrynie prawnej pojawiały się spory, czy taki zwrot powinien być stosowany na podobnych zasadach, jak w przypadku kredytu konsumenckiego. Stanowisko TSUE okazało się jednak korzystne dla konsumentów.
