Wiele osób wnioskuje o upadłość konsumencką dopiero wtedy, gdy ich sytuacja finansowa jest już naprawdę fatalna. W takim przypadku, pojawiają się częste pytania o czas trwania całej procedury sądowej. Zainteresowane osoby chcą po prostu się dowiedzieć, kiedy będą mogły liczyć na umorzenie długów (przynajmniej częściowe). W Internecie pojawiają się między innymi pytania o to, ile trwa upadłość konsumencka bez majątku, która z zasady powinna być szybsza niż zwykła procedura upadłościowa dotycząca konsumenta. Postanowiliśmy udzielić odpowiedzi na wspomniane pytanie. Przy okazji wyjaśniamy również, jak szybko (w przeciętnym ujęciu) kończy się standardowa upadłość konsumencka. W kontekście analizowanych kwestii, warto też przypomnieć podstawowe informacje dotyczące samej procedury upadłościowej dla konsumentów.
Jeszcze przed udzieleniem odpowiedzi na tytułowe pytanie (Ile trwa upadłość konsumencka bez majątku?), należy z pewnością wyjaśnić na czym polega taki wariant upadłości konsumenckiej i czym różni się od standardowego rozwiązania. W tym kontekście warto przypomnieć, że standardowa ścieżka upadłości dla konsumenta po złożeniu wniosku i jego pozytywnym rozpatrzeniu przez sąd, przewiduje publiczne ogłoszenie upadłości. W dalszej kolejności syndyk zajmuje się likwidacją majątku upadłej osoby, czyli jego sprzedażą w celu częściowego pokrycia roszczeń zgłoszonych przez wierzycieli. Następnie syndyk przedstawia sądowi plan spłaty wierzycieli przy wykorzystaniu bieżących dochodów dłużnika. Realizacja wspomnianego planu, który wcześniej zatwierdził sąd pozwala na częściowe umorzenie pozostałego zadłużenia i zakończenie postępowania upadłościowego.
Zaprezentowany powyżej sposób prowadzenia postępowania upadłościowego konsumenta może ulec modyfikacji, jeśli upadła osoba nie posiada majątku nadającego się do sprzedaży i/lub bieżących dochodów. W takiej sytuacji nie dojdzie bowiem do likwidacji majątku przez syndyka i/lub ustalenia planu spłaty wierzycieli. Warto tutaj zwrócić uwagę na różnicę upadłości konsumenckiej względem standardowego postępowania upadłościowego, które dotyczy przedsiębiorców. Firmowe postępowanie w sprawie upadłości zostaje bowiem umorzone w razie nieposiadania przez przedsiębiorstwo majątku wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania i zaspokojenie wierzycieli. Natomiast upadłość konsumencka bez majątku jest jak najbardziej możliwa. Koszt takiego postępowania poniesie w ostateczności Skarb Państwa, jeśli nie będzie możliwości jego sfinansowania przy pomocy bieżących dochodów dłużnika.
Upadłość konsumencka bez majątku trwa krócej niż standardowa upadłość, ponieważ pominięty zostaje dość czasochłonny (zwłaszcza w przypadku nieruchomości) etap likwidacji majątku. Pominięcie etapu likwidacji majątku oznacza oszczędność czasową wynoszącą na przykład 6 – 12 miesięcy. Najpierw syndyk musi jednak sprawdzić, czy dłużnik faktycznie nie posiada żadnego majątku niewyłączonego spod egzekucji na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Warto w tym kontekście pamiętać, że już wniosek o upadłość konsumencką zawiera dokładne informacje na temat sytuacji majątkowej dłużnika. Syndyk po prostu weryfikuje, czy zaprezentowane wcześniej przez upadłego konsumenta informacje majątkowe są zgodne z rzeczywistością.
Warto pamiętać, że w razie ukrywania majątku sędzia może ukarać dłużnika między innymi grzywną. Dodatkowo syndyk ma prawo wystąpić z tak zwaną skargą pauliańską (w imieniu wierzycieli) jeśli dłużnik dokonał jakiejś czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzycieli. Poza tym na mocy prawa upadłościowego (zobacz artykuł 127 tej ustawy) nieważne są czynności prawne, których dłużnik dokonał w ciągu roku przed złożeniem wniosku o upadłość, gdy skutkowały one nieodpłatnym przekazaniem majątku lub jego sprzedażą za zaniżoną sumę.
Osoby pytające, ile trwa upadłość konsumencka bez majątku dość często mają nadzieję, że całą procedurę uda się zakończyć na przykład w ciągu 6 miesięcy. Takie założenie może być jednak zbyt optymistyczne w praktyce. Pamiętajmy bowiem, że wraz ze wzrostem popularności upadłości konsumenckiej zwiększyło się też obciążenie sądów wnioskami od upadłych konsumentów. Tylko w 2023 roku może być ich ponad 20 000. Jeszcze niedawno notowano ponad dwa razy mniejsze wyniki. Właśnie dlatego na samo rozpatrzenie wniosku o upadłość konsumencką oraz ogłoszenie upadłości zwykle trzeba będzie poczekać 2 miesiące – 3 miesiące.
Tak jak już wspominaliśmy, samo ogłoszenie upadłości konsumenta bez majątku nie jest jeszcze końcowym etapem postępowania. Następnie syndyk musi bowiem zweryfikować, że dana osoba faktycznie nie posiada majątku nadającego się do likwidacji (zgodnie ze złożonym wnioskiem).
Kolejny etap postępowania będzie związany z kwestią ewentualnego planu spłaty. Jeżeli syndyk po potwierdzeniu braku majątku dłużnika oceni, że ustalanie planu spłaty nie jest zasadne, to przekaże sędziemu odpowiednią informację. Do ustalenia planu spłaty nie dojdzie, jeśli:
Dłużników zadających tytułowe pytanie (Ile trwa upadłość konsumencka bez majątku?) najbardziej może interesować wariant pierwszy (patrz powyżej), ponieważ skutkuje on umorzeniem całości długów bez konieczności realizowania planu spłaty. Wspomniany plan trwa do 3 lat, przy czym w sytuacjach związanych ze złym wcześniejszym zachowaniem dłużnika (działanie umyślne lub rażące niedbalstwo), okres spłacania wierzycieli może zostać wydłużony nawet do 7 lat. Należy również wspomnieć, że warianty oznaczone powyżej numerem 2 oraz 3 wcale nie są korzystne dla upadłego dłużnika (pomimo szybkiego zakończenia postępowania upadłościowego). Nieustalenie planu spłaty ze względu na wcześniejsze wykorzystanie umorzenia (w ciągu poprzednich 10 lat) lub celowe doprowadzenie do niewypłacalności skutkuje bowiem brakiem umorzenia długów. Natomiast w przypadku wariantu numer 1, czas od ogłoszenia upadłości do zakończenia postępowania upadłościowego może wynosić 6 – 12 miesięcy. To oczywiście szacunkowy wynik, który można traktować jako ogólnopolską średnią. Ekspert prawny, który na bieżąco pomaga w postępowaniach upadłościowych może udzielić informacji o tym, jak wygląda tempo prowadzenia postępowań w danym sądzie.
Zwracamy uwagę, że osoby pytające o to, ile trwa upadłość konsumencka bez majątku, dzięki obowiązującym przepisom znajdują się w dość komfortowej sytuacji. Warto bowiem pamiętać, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej skutkuje zawieszeniem postępowania egzekucyjnego (zgodnie z artykułem 146 prawa upadłościowego). Co więcej, uprawomocnienie się postanowienia o ogłoszeniu upadłości skutkuje umorzeniem z mocy prawa postępowań egzekucyjnych – zarówno tych prowadzonych na mocy przepisów kodeksu postępowania cywilnego, jak i postępowań egzekucyjnych w administracji (zobacz: P. Janda [w:] Prawo upadłościowe. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2020, art. 146). Ochrona upadłego przed egzekucją polega również na tym, że po ogłoszeniu upadłości wierzyciele nie mają już prawa kierować egzekucji do majątku wchodzącego w skład masy upadłości konsumenta. Najważniejszy wyjątek od tej ogólnej zasady dotyczy roszczeń alimentacyjnych.
