Blokowanie konta bankowego w polskich warunkach kojarzy się przede wszystkim z działalnością komorników. Warto jednak mieć świadomość, że syndyk również może zlecić blokadę konta bankowego dłużnika. Różnica polega na tym, że blokada wykonana przez bank na żądanie syndyka ma związek z postępowaniem upadłościowym, a nie egzekucyjnym. Temat blokowania środków na rachunku bankowym coraz częściej jest związany z postępowaniem upadłościowym konsumentów, ponieważ upadłość konsumencka staje się popularniejsza w naszym kraju. Postanowiliśmy zatem udzielić odpowiedzi na pytanie, czy syndyk sprawdza historię rachunku bankowego. Przy okazji warto przeanalizować kilka innych kwestii, które wydają się nawet ważniejsze niż sam temat historii konta bankowego. Chodzi o ogólne informacje związane z zablokowaniem konta bankowego przez syndyka. Na końcu naszego artykułu, podobnie jak w wielu innych przypadkach umieściliśmy sekcję odpowiedzi na często zadawane pytania (FAQ).
Na wstępie warto z pewnością wyjaśnić, dlaczego syndyk w ogóle może być zainteresowany kontem bankowym upadłego konsumenta. Przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535) przypominają, że z chwilą ogłoszenia upadłości majątek konsumenta wchodzi w skład masy upadłościowej. Późniejsza likwidacja wspomnianej masy poprzez jej sprzedaż jest rozwiązaniem pozwalającym na zaspokojenie roszczeń wierzycieli. Do masy upadłości zaliczamy majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty w czasie trwania postępowania upadłościowego. Pamiętajmy w tym kontekście, że prawo upadłościowe przewiduje pewne wyjątki związane z zaliczaniem majątku w skład masy upadłości. Do wspomnianej masy nie zaliczamy między innymi:
Na uwagę zasługuje również artykuł 112 prawa upadłościowego. Ten przepis wskazuje bowiem, że ogłoszenie upadłości nie ma wpływu na ważność umowy rachunku bankowego. To oznacza, że konto w banku nadal będzie prowadzone. Jednakże zarząd nad wspomnianym rachunkiem przejmie syndyk. W tym kontekście warto przypomnieć, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej skutkuje utratą możliwości zarządzania przez dłużnika jego majątkiem. Pamiętajmy również, że umową rachunku bankowego jest zarówno umowa dotycząca konta oszczędnościowo-rozliczeniowego (ROR-u), jak i konta oszczędnościowego oraz lokaty terminowej. Środki z tych różnych rodzajów rachunków na tych samych zasadach wchodzą w skład masy upadłości zgodnie z artykułem 62 prawa upadłościowego.
Dłużnik dopiero po ustaleniu planu spłaty wierzycieli zyskuje możliwość ponownego zarządzania swoim majątkiem. Wcześniej kontem dłużnika w banku zarządza syndyk. Może on nawet rozwiązać umowę rachunku bankowego, jeśli uzna to za stosowne (zobacz: P. Janda [w:] Prawo upadłościowe. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 112). Syndyk na podstawie artykułu 176 ustęp 3 prawa upadłościowego powinien powiadomić bank prowadzący rachunki upadłego konsumenta o ogłoszeniu upadłości, tak aby niemożliwe było swobodne rozporządzanie środkami wchodzącymi w skład masy upadłościowej.
Skoro już wiadomo, jaka jest podstawa blokady rachunku bankowego oraz zaliczenia środków znajdujących się na nim do masy upadłości, warto teraz odpowiedzieć między innymi na tytułowe pytanie (Czy syndyk sprawdza historię rachunku bankowego?). Wspomniane pytanie pośrednio dotyczy również możliwości dostępu upadłego konsumenta do środków zgromadzonych na jego koncie bankowym. Ta kwestia wzbudzała w przeszłości pewne kontrowersje. Do tego stopnia, że specjalne stanowisko opublikowała nawet Komisja Nadzoru Finansowego, która sprawuje pieczę nad bankami. Chodzi o komunikat UKNF dotyczący blokady rachunków bankowych w przypadku ogłoszenia upadłości konsumenckiej z 3 sierpnia 2021 r. W tym piśmie Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) zaleca bankom, aby na bieżąco śledziły Krajowy Rejestr Zadłużonych (KRZ) pod kątem obwieszczeń w sprawie upadłości konsumenckiej.
Jeśli jedno z takich obwieszczeń w KRZ dotyczy klienta, to bank powinien niezwłocznie dokonać blokady rachunków. Często okazuje się, że blokada została wykonana jeszcze przed przekazaniem odpowiedniej informacji do banku przez syndyka. Poza tym Komisja Nadzoru Finansowego poinstruowała banki, że powinny powstrzymywać się przed wykonywaniem wypłat zlecanych przez upadłego oraz innych dyspozycji do czasu otrzymania konkretnych informacji od syndyka. Wyjątek dotyczy tych środków, które bank z całą pewnością może zakwalifikować jako niewchodzące w skład masy upadłości (na podstawie artykułu 63 prawa upadłościowego). Wspomniany art. 63 informuje, że w skład masy upadłości nie wchodzą między innymi wynagrodzenia za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu. Wytyczne Komisji Nadzoru Finansowego odnośnie blokady kont powinny stosować również spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK-i).
W praktyce zalecane jest szybkie ustalenie zasad korzystania z rachunku bankowego podczas pierwszego spotkania z syndykiem. Warto pamiętać, że syndyk nie posiada bezpośredniego wglądu w historię konta bankowego. Można z nim jednak ustalić zasady wypłaty środków, które potwierdzi dyspozycja złożona później do banku. Taki dokument dostarczony przez syndyka pozwoli na wypłacanie z konta środków niewchodzących w skład masy upadłości. Mówimy nie tylko o wynagrodzeniu w kwocie niepodlegającej zajęciu. Do masy upadłościowej nie wchodzą również alimenty, świadczenia z programu Rodzina 500 Plus oraz różne świadczenia o charakterze pomocy socjalnej. Warto wiedzieć, że syndyk może złożyć dyspozycję cyklicznej wypłaty na rzecz upadłego określonej kwoty z przejętego rachunku. Może być to na przykład suma wynagrodzenia niepodlegającego zajęciu oraz świadczenia z programu Rodzina 500 Plus.
Czy konta prowadzone przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK-i) również podlegają blokadzie po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej?
Konta w SKOK-ach również zostaną zablokowane po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej, co może spowodować między innymi problemy z codziennymi zakupami dłużnika. Podobnie jak w przypadku rachunków prowadzonych przez banki, konieczne jest ustalenie z syndykiem zasad korzystania ze zgromadzonych pieniędzy.
Czy bank może samodzielnie ocenić, iż środki nie wchodzą w skład masy upadłości?
Bank ma prawo dokonać stosownej oceny i wtedy klient będzie mógł wypłacić pieniądze bez dyspozycji syndyka. Warto jednak pamiętać, że niektóre banki nie chcą podejmować samodzielnych decyzji w związku z obawą o odpowiedzialność za uszczuplenie masy upadłości.
Czy po ustaleniu warunków korzystania z konta bankowego syndyk musi się osobiście stawić w banku?
Tak, bank będzie wymagał kontaktu z syndykiem, ponieważ to on jest upoważniony do składania dyspozycji dotyczących konta.
Na jakiej podstawie świadczenie „500 plus” i podobne świadczenia są wyłączone z masy upadłości?
Artykuł 833 kodeksu postępowania cywilnego (KPC) wskazuje, że egzekucji nie podlegają między innymi świadczenia alimentacyjne, świadczenia rodzinne, dodatki rodzinne i świadczenia z programu Rodzina 500 Plus. Natomiast prawo upadłościowe wyłącza z masy upadłości świadczenia nieegzekwowane na gruncie KPC.
