Spory kompetencyjne mogą być problematyczne i zarazem niszczące dla każdej organizacji. Spółki prawa handlowego oraz spółki cywilne nie stanowią wyjątku pod tym względem. Właśnie dlatego ustawodawca wprowadził do prawa pojęcie tak zwanych czynności zwykłego zarządu. Postanowiliśmy wyjaśnić, dlaczego ważny jest podział na takie standardowe czynności oraz pozostałe działania wspólników. Nasz artykuł prezentuje swoisty przegląd literatury przedmiotu w ramach odpowiedzi na pytanie, jakie mają znaczenie czynności zwykłego zarządu. Warto wiedzieć, że z tym pojęciem spotykamy się również w ramach działalności wspólnot mieszkaniowych oraz przy przepisach dotyczących współwłasności. Taki „wspólnotowy” wątek również krótko sygnalizujemy w naszym tekście.
W ramach odpowiedzi na tytułowe pytanie i wytłumaczenia czym są czynności zwykłego zarządu, warto jak zwykle odwołać się do przepisów ustawowych. Pierwszym z nich jest artykuł 865 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93). Ten przepis wskazuje, że każdy wspólnik spółki cywilnej może bez wcześniejszej uchwały pozostałych wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności tej spółki. Jednakże sprzeciw jednego ze wspólników przed zakończeniem danej sprawy skutkuje koniecznością przyjęcia uchwały wspólników. Wyjątek dotyczy nagłych sytuacji, w których zaniechanie związane z koniecznością oczekiwania na uchwałę mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty. Powyższe zasady obowiązują jeśli umowa spółki cywilnej nie stanowi inaczej (zobacz: P. Nazaruk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, LEX/el. 2023, art. 865).
Komentarze do kodeksu cywilnego zwracają uwagę, że ustawodawca nie doprecyzował, co należy rozumieć pod pojęciem spraw z zakresu zwykłych czynności spółki (zobacz: F. Czuchwicki [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2023, art. 865). W związku z powyższym, każdą sytuację należy rozpatrywać indywidualnie. Z praktycznego punktu widzenia użytecznym rozwiązaniem może być określenie w umowie spółki cywilnej kwoty, powyżej której podjęcie czynności będzie wymagało uprzedniej uchwały wspólników (oczywiście poza przypadkami grożącymi niepowetowaną stratą). W ten sposób określa się też czynności zwykłego zarządu.
Czynności zwykłego zarządu to pojęcie, które odgrywa również bardzo dużą rolę w przypadku działalności spółek regulowanej przez ustawę z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych – dalej KSH (Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037). Artykuł 43 KSH wyraźnie wskazuje, że: „w sprawach przekraczających zakres zwykłych czynności spółki, wymagana jest zgoda wszystkich wspólników, w tym także wspólników wyłączonych od prowadzenia spraw spółki”. Wyłączenie od prowadzenia spraw spółki może być efektem umowy spółki, późniejszej uchwały wspólników lub prawomocnego orzeczenia sądu. W orzecznictwie i doktrynie pojawiają się spory, czy ta zasada z art. 43 KSH zakłada również dopuszczenie do decydowania osób, które wcześniej sąd pozbawił prawa do kierowania spółką na podstawie art. 47 tego samego aktu prawnego (zobacz: M. Dumkiewicz [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2020, art. 43).
Natomiast kolejny przepis względem art. 43, czyli art. 44 kodeksu spółek handlowych (analogicznie jak przy spółce cywilnej) daje możliwość podejmowania bez uchwały wspólników czynności nagłych, które mają na celu uchronienie spółki przed poważną szkodą. Bardzo podobnie jak w przypadku przepisów kodeksu cywilnego uregulowano również sytuację polegającą na tym, że sprzeciw jednego ze wspólników przed zakończeniem standardowej sprawy wymusza podjęcie odpowiedniej uchwały (zobacz: art. 39 KSH). Warto równocześnie pamiętać, że stosunki wewnętrzne spółki mogą zostać inaczej uregulowane poprzez umowę spółki. Wspomniana zasada swobody umów nie dotyczy jedynie ustawowego braku możliwości powierzenia prowadzenia spraw spółki osobom trzecim (z wyłączeniem wspólników) i braku możliwości ograniczenia wspólnikowi prawa do informacji.
Co ważne, kodeks spółek handlowych nie określa dokładnie, czym są czynności zwykłego zarządu w odniesieniu do spółki. W doktrynie natomiast pojawiają się spory dotyczące konkretnych przypadków. W związku z powyższym, zalecane wydaje się skorzystanie z pomocy eksperta prawnego (takiego jak np. dobry prawnik Warszawa). Wspomniany specjalista pomoże bowiem skonstruować umowę spółki, która zmniejszy ryzyko nieporozumień. Chodzi między innymi o określenie w sposób rodzajowy i/lub kwotowy spraw, których załatwienie można uznać za czynności zwykłego zarządu.
W ramach krótkiej dygresji, na pewno warto zwrócić uwagę na dwa inne aspekty prawne, z którymi wiąże się pojęcie czynności zwykłego zarządu. Pierwszą taką kwestią jest rozporządzanie rzeczą wspólną oraz wykonywanie innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu. Przekroczenie zwykłego zarządu wymaga zgody wszystkich współwłaścicieli lub rozstrzygnięcia sporu przez sąd (zobacz art. 199 KC). Czynności zwykłego zarządu pojawiają się również w ustawie o własności lokali z dnia 24 czerwca 1994 r. (Dz.U. 1994 nr 85 poz. 388). Artykuł 22 tego aktu prawnego wskazuje, że zarząd wspólnoty mieszkaniowej samodzielnie wykonuje tylko czynności zwykłego zarządu. Co ważne, ustawa o własności lokali nie wymienia wszystkich czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu budynkiem. W efekcie dość często pojawiają się spory na tym tle.
