Przedawnienie zobowiązania na pewno jest wariantem bardzo korzystnym dla dłużnika. Może on bowiem wówczas odmówić spłaty długu nie narażając się na żadne sankcje. Stąd nie powinien dziwić fakt, że dość często pojawiają się Internecie pytania o to, kiedy przedawnia się kredyt gotówkowy. Warto w tym kontekście wspomnieć, że kredyty gotówkowe pod względem liczby aktywnych umów (ok. 7,6 mln umów w połowie 2024 r.) są najpopularniejszym rodzajem zobowiązań bankowych naszych rodaków. Ile takich kredytów przedawnia się co roku? Można przypuszczać, że raczej niewiele biorąc pod uwagę zasady przedawnienia. Postanowiliśmy je opisać wyjaśniając jednocześnie, kiedy przedawnia się kredyt gotówkowy. Nasz artykuł udziela również odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania (FAQ) dotyczące zasad przedawnienia kredytów.
Na wstępie warto nieco szerzej odpowiedzieć na pytanie, jakie są korzyści wynikające z przedawnienia kredytu gotówkowego. Mamy oczywiście na myśli perspektywę dłużnika, bo w przypadku wierzyciela trudno mówić o jakichkolwiek plusach przedawnienia. Prawo cywilne poprzez groźbę przedawnienia długu zachęca wierzycieli do aktywnego dochodzenia swoich należności, o czym jeszcze będzie mowa w dalszej części naszego artykułu. Teraz warto natomiast odwołać się do przepisów kodeksu cywilnego (KC). Zgodnie z artykułem 117 kodeksu cywilnego: “Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia”. Przepisy mówią też, że nie można skutecznie zrzec się prawa do korzystania z przedawnienia przed upływem terminu przedawnienia, jaki przepisy przewidują dla danego zobowiązania.
Bardzo ważny jest obowiązujący od dnia 9 lipca 2018 r. przepis, zgodnie z którym “po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi”. Konsument to osoba, która zawarła z przedsiębiorcą umowę niezwiązaną bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Zgodnie z cytowanym przepisem, sąd powinien uwzględniać przedawnienie roszczenia przeciwko konsumentowi niejako z urzędu, czyli bez konieczności podniesienia przez konsumenta stosownego zarzutu dotyczącego przedawnienia. To rozwiązanie, które bez wątpienia jest korzystne dla konsumentów – tym bardziej, że mogą oni jednak nie wiedzieć np. kiedy przedawnia się kredyt gotówkowy.
Skoro już wiemy, jakie atuty ma przedawnienie dla dłużnika, to warto wyjaśnić po upływie jakiego terminu nie będzie on musiał spłacać przedawnionego długu. Przypomnijmy, że kodeks cywilny podaje różne terminy przedawnienia, przy czym podstawowy termin przedawnienia roszczeń od 9 lipca 2018 r. wynosi sześć lat, zamiast dziesięciu lat. Jednak odpowiedź na pytanie, kiedy przedawnia się kredyt gotówkowy nie będzie uwzględniała tego terminu. Przepisy są bowiem bardziej korzystne dla dłużnika będącego konsumentem, gdyż przewidują jedynie trzyletni termin przedawnienia. Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na artykuł 118 kodeksu cywilnego, który mówi, że termin trzyletni jest stosowany dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Banki, SKOK-i oraz firmy pożyczkowe bez wątpienia mają status przedsiębiorców, co oznacza dla nich przedawnienie należności po trzyletnim okresie bierności w dochodzeniu spłaty długu. Trzyletni termin przedawnienia dotyczy kredytów konsumenckich (w tym gotówkowych), a także kredytów hipotecznych, ponieważ do zastosowania tego skróconego terminu przedawnienia nie potrzeba, aby obydwie strony umowy prowadziły działalność gospodarczą. Wystarczy, że taką działalność prowadzi strona dochodząca roszczeń, a więc wierzyciel (zobacz: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2008 r. – sygnatura akt: III CSK 302/07).
Analizowany wyżej wyrok Sądu Najwyższego jest ważny również w kontekście odpowiedzi na pytanie o to, kiedy przedawnia się kredyt gotówkowy dla firmy lub inny kredyt udzielony przedsiębiorcy. Skoro tak jak stwierdził najważniejszy polski sąd, do zastosowania trzyletniego terminu konieczne jest tylko prowadzenie działalności gospodarczej przez wierzyciela, to firmowy status dłużnika nie stanowi żadnej różnicy. Tak więc kredyty dla firmy również przedawniają się po upływie trzyletniego terminu. Przedsiębiorcy w wielu sytuacjach nie mogą liczyć na podobne traktowanie jak konsumenci. Jednak jeśli chodzi o termin przedawnienia kredytów, to przepisy nie wprowadzają różnicy pomiędzy przedsiębiorcą i konsumentem jako dłużnikiem.
Dłużnicy powinni też pamiętać o mniej pozytywnych dla nich aspektach obowiązujących przepisów. Są one związane z samą konstrukcją prawną przedawnienia, która zakłada, że dłużnik może uwolnić się od zobowiązania tylko pod warunkiem bezczynności wierzyciela. Warto w tym kontekście ponownie odwołać się do przepisów kodeksu cywilnego. Mówią one, iż termin przedawnienia zaczyna swój bieg od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Poza tym bieg przedawnienia przerywa się, a następnie po tym przerwaniu biegnie od nowa jeśli wierzyciel podjął czynność przed sądem, sądem polubownym lub komornikiem w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Bieg terminu przedawnienia w praktyce często jest przerywany przez złożenie pozwu, zawezwanie dłużnika do próby ugodowej lub złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji.
Osoby pytające, kiedy przedawnia się kredyt gotówkowy powinny również wiedzieć, że przerwany termin przedawnienia po “wyzerowaniu” zaczyna biec ponownie dopiero po zakończeniu trwającego postępowania (np. postępowania przed sądem cywilnym lub postępowania egzekucyjnego). Wyjątek dotyczy sytuacji, w której doszło do umorzenia postępowania egzekucyjnego ze względu na bezczynność wierzyciela lub na jego wniosek. Wówczas w ogóle nie uwzględnia się bowiem przerwy biegu terminu przedawnienia dla roszczenia. Mimo tego wyjątku, w praktyce przedawnienie kredytu gotówkowego lub innego kredytu nie jest częstym zjawiskiem. Wymaga ono bowiem dużej bierności wierzyciela, która w przypadku banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (SKOK-ów) należy do rzadkości. Podobna uwaga dotyczy także przedawnienia pożyczek pozabankowych.
Czy umorzenie postępowania egzekucyjnego ze względu na bezskuteczność egzekucji ma wpływ na termin przedawnienia?
W takiej sytuacji umorzenie postępowania nie przekreśla przerwania biegu przedawnienia wywołanego złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji (zobacz: L. Jantowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2024, art. 123). Termin przedawnienia zaczyna biec na nowo po umorzeniu postępowania, co jest z pewnością niekorzystne dla dłużnika.
Czy wszystkie opisywane powyżej zasady przedawnienia dotyczą również pożyczek pozabankowych?
Tak, wszystkie zaprezentowane informacje można również odnieść do pożyczek pozabankowych. Chodzi między innymi o trzyletni termin przedawnienia długu oraz konieczną do tego bezczynność wierzyciela.
Czy dla każdej z rat kredytu/pożyczki bieg terminu przedawnienia jest liczony z osobna?
W tym kontekście ciekawa okazuje się Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2021 r. posiadająca sygnaturę akt III CZP 17/21. Mówi ona bowiem, że rozłożenie świadczenia jednorazowego (np. kredytu) na raty, skutkuje różnymi terminami rozpoczęcia biegu przedawnienia roszczeń o zapłatę poszczególnych, wymagalnych rat. Warto jednak zwrócić uwagę, że czasem prezentowane jest inne stanowisko. Zgodnie z nim bieg terminu przedawnienia całego kredytu rozpoczyna się od dnia, w którym cały dług stał się wymagalny na skutek wypowiedzenia umowy. To stanowisko prawne wydaje się jednak mniej zasadne. Można przyjąć, że wypowiedzenie umowy kredytu stawia w stan wymagalności jeszcze te raty, które wcześniej nie były wymagalne i tym samym rozpoczyna dla nich bieg terminu przedawnienia.
