Można przypuszczać, że sankcja kredytu darmowego będzie jednym z wiodących tematów prawnych w 2025 r. i być może również w kolejnych latach. Wszystko za sprawą rosnącej liczby pozwów oraz korzystnego dla konsumentów orzecznictwa sądowego. Jeżeli sprawdzą się przypuszczenia dotyczące przychylnych dla konsumentów odpowiedzi TSUE na tak zwane pytania prejudycjalne polskich sądów, to liczba osób zainteresowanych sankcją kredytu darmowego dodatkowo wzrośnie. Już teraz w Internecie często pojawiają się takie pytania jak na przykład “Sankcja kredytu darmowego – jakie banki pozywać?” lub “Sankcja kredytu darmowego: jakie banki mają pozwy?”. Postanowiliśmy odpowiedzieć na tak zadawane pytania. Przy okazji zwracamy uwagę, że nie tylko banki mogą być pozywane w związku z sankcją kredytu darmowego.
Przepisy ustalające zasady sankcji kredytu darmowego w postaci artykułu 45 ustawy o kredycie konsumenckim oczywiście nie wskazują tego, które konkretnie (z nazwy) instytucje finansowe mogą być pozywane, a które nie. Główne wymogi do złożenia pozwu to konsumencki charakter udzielonego kredytu oraz istnienie co najmniej jednego z uchybień pożyczkodawcy/kredytodawcy, które zostało wskazane przez ustawę. Tak więc sankcja kredytu darmowego może być wykorzystana w celu obniżenia kosztów kredytu do zera (poprzez ich obniżkę na przyszłość i odzyskanie nadpłat) jeśli:
Możliwość dochodzenia roszczeń o darmowy kredyt konsumencki (związanych z sankcją kredytu darmowego) występuje jeśli wszystkie powyższe warunki zostały spełnione jednocześnie. Osoby zadające tytułowe pytanie (Sankcja kredytu darmowego: jakie banki można pozywać?) powinny również pamiętać, że sankcja kredytu darmowego obejmuje tylko konsumenckie stosunki prawne, a więc takie, w których z jednej strony występuje profesjonalny kredytodawca/pożyczkodawca, a z drugiej osoba fizyczna pożyczająca pieniądze na swoje prywatne potrzeby.
Tym samym, sankcja kredytu darmowego nie znajduje zastosowania do tak zwanych pożyczek prywatnych. W przypadku takich pożyczek, obowiązujące przepisy przewidują limit kosztów pozaodsetkowych, ale nie zapewniają dodatkowej ochrony związanej z zastosowaniem ustawy o kredycie konsumenckim. Natomiast jeżeli chodzi o kredyty konsumenckie udzielane przez banki (najczęściej kredyty gotówkowe), to zagrożony pozwami jest każdy bank. Oczywiście, wszystko zależy od tego, czy w konkretnej sprawie można stwierdzić istnienie uchybień wymienionych przez artykuł 45 ustawy o kredycie konsumenckim.
Wyroki potwierdzają jednak, że bankowym kredytodawcom zdarzały się niekorzystne dla konsumentów praktyki. Przykład stanowi Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 8 listopada 2024 r. (sygnatura akt: V Ca 3480/23). To orzeczenie dotyczy dość częstej sytuacji polegającej na tym, że bank naliczał odsetki od sumy kwoty pożyczonej kredytobiorcy oraz kwoty przeznaczonej na kredytowanie prowizji. Sąd uznał, że odsetki zostały wyliczone nieprawidłowo, a co za tym idzie nieprawidłowy był też poziom rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO). Nieprawidłowo ustalone informacje znalazły się w umowie kredytowej, co mogło wprowadzić konsumenta w błąd.
Poza tym bank nie poinformował kredytobiorcy o terminie do odstąpienia od umowy kredytu w sytuacji wskazanej przez art. 53 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim (związanej z brakiem wymaganych elementów umowy). Sąd uznał, że w obliczu naruszenia obowiązków informacyjnych, zasadne jest zastosowanie sankcji kredytu darmowego, co oznaczało radykalną zmianę względem wcześniejszego, niekorzystnego dla konsumenta Wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy – Woli w Warszawie z dnia 22 sierpnia 2023 r. (sygn. akt II C 1432/22). Niestety, trudno odpowiedzieć na pytanie, który bank przegrał w przykładowej sprawie sądowej. Ten wyrok (podobnie jak wiele innych), został bowiem zanonimizowany. To oznacza między innymi usunięcie danych stron (powoda i pozwanego).
Pomimo wspomnianej wcześniej anonimizacji licznych wyroków, w ramach odpowiedzi na tytułowe pytanie (Sankcja kredytu darmowego: jakie banki można pozywać?), warto odnotować, że pozywane są również SKOK-i. Nie ma zresztą powodu, dla którego spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe miałyby stanowić wyjątek na przykład względem banków komercyjnych i spółdzielczych. Pamiętajmy, że SKOK-i podlegają wszystkim przepisom ustawy o kredycie konsumenckim. Niehipoteczny kredyt udzielony konsumentowi przez SKOK (np. kredyt gotówkowy lub pożyczka gotówkowa) to zwykle kredyt konsumencki.
Tak więc, w stosunku do spółdzielczych kas również może być zastosowana sankcja kredytu darmowego. Powody do jej stosowania na pewno się zdarzają. Warto również mieć na uwadze fakt, że kredyty gotówkowe ze SKOK-ów bywają wyraźnie droższe od bankowych odpowiedników. To oznacza większą kwotę, która w razie uwzględnienia sankcji kredytu darmowego przez sąd można zaoszczędzić na przyszłość (zwracając wyłącznie pożyczoną sumę) lub odzyskać – odbierając nadpłatę od instytucji finansowej.
Wcześniej wspomnieliśmy, że pozywanie SKOK-ów w związku z sankcją kredytu darmowego bywa opłacalne, gdyż te instytucje naliczają klientom wyższe koszty kredytów konsumenckich niż banki. Taka różnica wydaje się jednak mała w stosunku do przepaści kosztowej, jaka często jest widoczna w przypadku pożyczek pozabankowych oraz oferty kredytowej z banków i SKOK-ów. Firmy pożyczkowe (pozabankowe) życzą sobie zwykle dużo większego wynagrodzenia za udostępnienie pieniędzy niż banki oraz SKOK-i, co można sprawdzić porównując rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (RRSO).
W związku z powyższym, pozywanie firm pozabankowych z zamiarem uzyskania darmowego kredytu konsumenckiego może się okazać całkiem opłacalne – nawet przy założeniu, że przeciętna pożyczka pozabankowa (również będąca kredytem konsumenckim) ma mniejszą średnią kwotę niż bankowy kredyt gotówkowy. Tytuł naszego artykułu (Sankcja kredytu darmowego: jakie banki można pozywać?) mógłby zatem równie dobrze mówić o pozywaniu instytucji finansowych, gdyż wytoczenie powództwa o sankcję kredytu darmowego przeciwko SKOK-owi lub firmie pozabankowej jest jak najbardziej możliwe. Co więcej, taki wariant może być nawet bardziej opłacalny dla kredytobiorcy/pożyczkobiorcy ze względu na większą procentową sumę kosztów możliwą do zaoszczędzenia.
Osoby pytające o banki, które mogą być pozywane w ramach sankcji kredytu darmowego (Sankcja kredytu darmowego: jakie banki można pozywać?), powinny również wiedzieć, że dobra kancelaria prawna (np. dobra kancelaria prawna Warszawa) pomaga klientom niezależnie od rodzaju kredytodawcy. Dla eksperta prawnego, większego znaczenia nie ma to, jaki bank udzielił spornego kredytu. Podobna sytuacja dotyczy również udzielenia kredytu przez SKOK lub pożyczki udzielonej przez firmę pozabankową. Kluczowe jest to, czy istnieją przesłanki do tego, aby sąd potwierdził uprawnienie do sankcji kredytu darmowego. Ekspert prawny po wstępnej analizie umowy może powiedzieć, czy pozytywny wynik powództwa jest prawdopodobny.
