Kara pozbawienia wolności na pewno może być bardzo kłopotliwa jako czynnik, który dezorganizuje zarówno życie osobiste, jak i zawodowe. Właśnie dlatego dość często składany jest wniosek o wstrzymanie wykonania kary. Oczywiście, spora część wniosków w tej sprawie zostaje negatywnie rozpatrzona przez sąd. Trudno się dziwić, ponieważ wstrzymanie wykonania kary nie jest procedurą, z której może skorzystać każdy. To rozwiązanie wyjątkowe, więc sądy starają się unikać jego nadużywania. Właśnie dlatego wyjaśniamy w naszym artykule nie tylko to, jak powinien wyglądać wniosek o wstrzymanie wykonania kary. Tłumaczymy również, kiedy taki wniosek może być skuteczny ze względu na zaistnienie przesłanek do odroczenia kary więzienia. Na końcu artykułu znajdują się natomiast odpowiedzi na często zadawane pytania (FAQ).
Osoba pisząca wniosek o wstrzymanie wykonania kary pozbawienia wolności, na pewno powinna znać podstawę prawną takiego pisma. W przypadku prawników zaznajomionych z procedurą karną, ta kwestia oczywiście nie będzie problemem. Pozostałe osoby powinny zwrócić uwagę na trzy ważne przepisy ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. 1997 Nr 90 poz. 557). Pierwszy ważny przepis, czyli artykuł 9 paragraf 4 KKW mówi, że złożenie wniosku o wydanie postanowienia w postępowaniu wykonawczym (np. wniosku o odroczenie kary albo o dozór elektroniczny) nie wstrzymuje wykonania orzeczenia, którego wniosek dotyczy.
Wyjątek od powyższej zasady ma zastosowanie do szczególnych sytuacji. Negatywna decyzja sądu nie wymaga sporządzania uzasadnienia dla postanowienia odmawiającego wstrzymania kary. To nowość obowiązująca od 1 stycznia 2023 r. Natomiast sąd w dalszym ciągu musi przygotować uzasadnienie jeśli przychylił się do prośby wnioskodawcy (zobacz: S. Tarapata, Wykonywanie kary pozbawienia wolności po nowelizacji Kodeksu karnego wykonawczego z 2022 r., LEX/el. 2022). Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2012 r. (sygn. akt: V KK 218/12) oraz Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2009 r. (sygn akt: II KK 3/09).
Pierwsze z wymienionych orzeczeń SN mówi, że: “wstrzymanie wykonania wyroku może nastąpić jedynie wyjątkowo, gdy ujawnią się okoliczności świadczące o tym, że bezzwłoczne podjęcie czynności wykonawczych pociągnie za sobą nieodwracalne i niepowetowane skutki dla skazanego”. Natomiast starsze postanowienie Sądu Najwyższego wskazuje, że uzasadnieniem dla wstrzymania wykonania wyroku będą “nieodwracalnie niekorzystne dla skazanego skutki, które mogą wystąpić w sytuacji, gdy orzeczenie jest lub ma być wykonane”. Właśnie na takie negatywne skutki powinien zwracać uwagę wniosek o wstrzymanie wykonania kary.
Jeżeli chodzi o kodeks karny wykonawczy, to na uwagę zasługują również artykuły 150 i 151 tego aktu prawnego. Wymienione przepisy przedstawiają bowiem przesłanki wstrzymania wykonania kary pozbawienia wolności. Artykuł 150 KKW wskazuje, że kara pozbawienia wolności jest odraczana w przypadku choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby uniemożliwiającej wykonywanie tej kary. Mowa o chorobie zagrażającej życiu lub mogącej poważnie wpłynąć na stan zdrowia w czasie odbywania kary pozbawienia wolności. W razie wystąpienia takiej choroby, odroczenie kary (do czasu ustania przeszkody zdrowotnej) jest obowiązkowe. Wniosek o wstrzymanie wykonania kary musi jednak przedstawić chorobę jako argument.
Przepisy kodeksu karnego wykonawczego wskazują też na możliwość wstrzymania kary pozbawienia wolności w trybie fakultatywnym (zobacz art. 151 kodeksu karnego wykonawczego). Mowa o sytuacji, w której sąd po zbadaniu położenia skazanego stwierdza, że natychmiastowe wykonanie kary wywołałoby dla tej osoby lub jej rodziny zbyt ciężkie skutki. W takim przypadku, wstrzymanie wykonania kary więzienia może trwać do roku. Szczególne zasady dotyczą skazanych kobiet w ciąży oraz osób skazanych, które samotnie sprawują opiekę nad dzieckiem. W przypadku takich skazanych, sąd może bowiem odroczyć wykonanie kary na okres wynoszący do 3 lat po urodzeniu dziecka. Odroczenie może być udzielone kilkakrotnie, ale jego łączna długość nie powinna przekroczyć wymienionych wyżej terminów (1 rok lub 3 lata).
Niezależne od sytuacji skazanego odroczenie więzienia trwające do roku dotyczy natomiast sytuacji związanej z przepełnieniem zakładów karnych. Jednak mimo problemów w więzieniach, karę muszą odbywać sprawcy niektórych ciężkich przestępstw (m.in. z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia). Co ważne, sąd decydując się na odroczenie kary więzienia może zobligować skazanego do wykonywania pewnych czynności. Chodzi tutaj o poszukiwanie pracy, regularne zgłaszanie się w jednostce Policji lub podjęcie odpowiedniego leczenia, rehabilitacji albo terapii.
Wniosek o wstrzymanie wykonania kary więzienia to pismo, które zwykle przygotowuje ekspert prawny. Mimo tego, nie zaszkodzi wyjaśnić, co powinien zawierać taki wniosek. Niezbędne elementy to:
Wniosek o wstrzymanie wykonania kary może argumentować na przykład, że kara pozbawienia wolności odbywana w najbliższym czasie zdezorganizuje uporządkowane dotychczas życie rodzinne skazanego i jego karierę zawodową. Opisywany wniosek może zawierać jako załącznik dokumentację (np. medyczną, która wskazuje na konieczność sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną przez skazanego). Warto pamiętać, że wniosek o wstrzymanie wykonania kary składa się jeszcze przed rozpoczęciem odbywania kary pozbawienia wolności. Później można będzie bowiem jedynie wnioskować np. o ewentualną przerwę w wykonywaniu takiej kary lub warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary.
Warto również wiedzieć, że wniosek o wstrzymanie wykonania kary więzienia należy złożyć do sądu, który w pierwszej instancji wydał wyrok (konkretniej: do wydziału wykonawczego lub karnego). Taki wniosek bywa też dołączany do wniosku o zezwolenie na odbywanie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Opisywany wniosek wiąże się z opłatą wynoszącą 80 zł (zobacz: artykuł 15 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych). Potwierdzenie uiszczenia opłaty powinno być załącznikiem wniosku. Sytuację ułatwia fakt, że sądy często publikują odpowiednie wzory na swoich stronach www. Mimo tego, wydaje się zasadne, aby wniosek o wstrzymanie wykonania kary więzienia przygotował specjalista prawny.
Co się dzieje jeśli wniosek o wstrzymanie wykonania kary nie został jeszcze rozpatrzony, a skazany trafił już do więzienia?
Wówczas wspomniany wniosek powinien być potraktowany przez sąd jak wniosek o przerwę w wykonywaniu kary.
Czy od negatywnej decyzji sądu co do wstrzymania wykonania kary można się jakoś odwołać?
W takiej sytuacji przysługuje zażalenie, które jest wnoszone do sądu wyższej instancji (zobacz na przykład: Postanowienie Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 4 października 2018 r. – sygnatura akt: VII Kzw 559/18).
