O rejestrach nieuczciwych dłużników słyszała już cała masa osób nie posiadających zaległości finansowych – nie wspominając już nawet o osobach, które faktycznie mają kłopoty z regularnym spłacaniem swoich zobowiązań. Taka sytuacja nie oznacza jednak, że przeciętny Polak dobrze wie, jak działają wspomniane rejestry – w tym jeden z najpopularniejszych, czyli Krajowy Rejestr Długów (KRD). Nasz artykuł w odpowiedzi na liczne pytania dotyczące KRD, wyjaśnia najważniejsze zasady funkcjonowania tej ewidencji. Przy okazji prezentujemy również informacje, które pomogą w zrozumieniu reguł działania innych rejestrów nieuczciwych dłużników. Na końcu artykułu można natomiast znaleźć najczęściej zadawane pytania dotyczące KRD.
Na samym wstępie warto z pewnością przypomnieć, że Krajowy Rejestr Długów to nie tylko “baza nierzetelnych dłużników” (potoczne określenie), ale również biuro informacji gospodarczej. Ten drugi termin jest jak najbardziej oficjalny i wynika z obowiązujących przepisów. Należy bowiem wiedzieć, że zasady funkcjonowania tak zwanych BIG-ów, czyli biur informacji gospodarczej określa ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz. U. 2010 Nr 81 poz. 530). Warto poznać ten akt prawny, nawet w bardzo ogólnym zarysie, aby nie mylić biur informacji gospodarczej, których przedstawicielem jest KRD – na przykład z Biurem Informacji Kredytowej (BIK).
Lektura wspomnianej ustawy potwierdza, że biura informacji gospodarczej mocno różnią się od BIK-u zakresem swoich zadań. Funkcją BIG-ów takich jak na przykład KRD jest bowiem prezentowanie wyłącznie negatywnych informacji, które w zamierzeniu mają ostrzegać przed niesolidnymi dłużnikami. Z kolei Biuro Informacji Kredytowej przechowuje w większości pozytywne dane na temat spłaty kredytów i pożyczek, co zresztą często potwierdzają sami przedstawiciele BIK-u. Przyczyna tej różnicy jest prosta. Mianowicie, BIK monitoruje spłatę kredytów i odnotowuje zarówno opóźnienia, jak i terminowe płatności rat. Natomiast większość kredytów i pożyczek jest w Polsce spłacana terminowo.
Biura informacji gospodarczej ze względu na specyfikę swojej działalności muszą spełniać określone wymagania, które określa wspomniana wcześniej ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. Chodzi przede wszystkim o zapewnienie odpowiednich standardów gromadzenia, przechowywania i udostępniania informacji poufnych. Wystarczy wspomnieć, że każdy BIG musi jako spółka akcyjna posiadać kapitał zakładowy nie mniejszy niż 4 mln zł. Istnieją też inne wymagania. Przykładowo, we władzach biura informacji gospodarczej nie mogą zasiadać osoby skazane prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe.
Obowiązujące przepisy określają też dokładnie zasady działalności biur informacji gospodarczej takich jak na przykład KRD. Wspomniana działalność polega przede wszystkim na przyjmowaniu informacji gospodarczych od wierzycieli, a także przechowywaniu wpisów o dłużnikach i ujawnianiu tych informacji osobom lub firmom zainteresowanym identyfikacją nierzetelnych kontrahentów. Przykładami przedsiębiorstw korzystających z baz danych BIG-ów są banki, SKOK-i oraz firmy pozabankowe. Wszystkie te instytucje finansowe standardowo sprawdzają bowiem informację na temat osoby zamierzającej pożyczyć pieniądze. Złożenie wniosku kredytowego/pożyczkowego wiąże się ze zgodą na taką weryfikację. Identyczna zasada dotyczy zresztą sprawdzenia danych w BIK na temat przyszłego pożyczkobiorcy/kredytobiorcy.
Co ważne, ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. określa dokładnie zasady zbierania informacji na temat nierzetelnych dłużników. Do tych reguł musi się stosować między innymi KRD. Podstawowa zasada polega na tym, że wierzyciel musi posiadać umowę z biurem informacji gospodarczej w celu przekazania danych niesolidnego dłużnika. W przypadku konsumentów, warunki przekazania informacji o zadłużeniu są następujące:
Poza tym biuro informacji gospodarczej (np. KRD) odrzuci wniosek o wpis roszczenia jeśli od dnia jego wymagalności upłynęło ponad 6 lat. Ten termin nalicza się również od daty orzeczenia sądu w sprawie długu lub ugody potwierdzającej dług. Chodzi o to, aby nie przechowywać w bazie danych informacji o starszych zobowiązaniach. Co ważne, wspomniany limit czasowy (6 lat od daty wymagalności długu) nie dotyczy zobowiązań zaciągniętych przez “nie-konsumentów”, czyli przedsiębiorców. Pozostałe zasady wpisywania do BIG informacji o długu firmowym są podobne jak przy zobowiązaniach konsumentów. Różnica wiąże się jednak z większym limitem kwotowym wymagalnego zobowiązania firmowego (500 zł zamiast 200 zł).
Warunkiem skuteczności działania biur informacji gospodarczej jest duża liczba przechowywanych przez nie i udostępnianych informacji. Wydaje się, że ten warunek jak najbardziej jest spełniony. W sierpniu 2023 r. biuro prasowe KRD informowało, że w bazie danych tej instytucji znajdują się informacje na temat około 2,5 miliona dłużników. Łączne zadłużenie tej grupy osób i firm wynosiło 54,1 mld zł. Większość podanej kwoty (aż 44,7 mld zł) stanowiły długi konsumentów. Mowa o zobowiązaniach wynikających z bardzo różnych tytułów prawnych – od kredytów i pożyczek, po chociażby rozmaite usługi abonamentowe, a nawet niezapłacone czynsze za wynajem mieszkania. Przepisy nie ograniczają rodzaju długów, które mogą być podstawą negatywnego wpisu w Krajowym Rejestrze Długów.
Wiele osób może zastanawiać się, czy istnieje możliwość sprawdzenia (najlepiej bezpłatnego) informacji na swój temat w bazie danych KRD. Taka opcja na szczęście istnieje, co wiąże się z uprawnieniami każdej osoby do kontrolowania informacji na swój temat – wynikającymi z rozporządzenia RODO. Konsument nie musi płacić za sprawdzenie informacji o sobie w podstawowym zakresie jeśli taka weryfikacja następuje nie częściej niż co pół roku. Warto zwrócić uwagę, że z bardzo podobnego rozwiązania korzystają te osoby, które nie mają zamiaru płacić za dostęp do bazy danych BIK. Identyczne zasady udostępniania tak zwanej darmowej informacji ustawowej stosują również inne biura informacji gospodarczej.
Osoby zainteresowane tym, czy negatywne wzmianki na ich temat znajdują się w bazie danych KRD, mają do wyboru trzy opcje. Pierwsza z nich polega na złożeniu wniosku osobiście w siedzibie Krajowego Rejestru Długów (ul. Danuty Siedzikówny 12, 51-214 Wrocław). Wydrukowany wniosek można również wysłać pocztą lub przekazać online poprzez konto na stronie KRD.pl. Założenie konta na portalu KRD pozwala też ewentualnie skorzystać z odpłatnych usług (np. powiadomień o wpisaniu do bazy danych).
Czy znalezienie się w bazie danych KRD uniemożliwi zaciągnięcie kredytu albo pożyczki?
Większość instytucji finansowych korzysta ze wspomnianej bazy danych, więc obecność w niej wnioskodawcy mocno ogranicza szanse na pożyczenie pieniędzy w banku, SKOK-u lub firmie pożyczkowej. Warto również pamiętać o możliwych kłopotach związanych np. z wykupieniem usług telekomunikacyjnych.
Kiedy znikną z KRD negatywne wpisy na temat dłużnika?
Wierzyciel jest zobowiązany do niezwłocznego (w ciągu 14 dni) przekazania odpowiedniej informacji o spłacie długu, gdyż taka sytuacja oznacza brak podstawy prawnej dla istnienia negatywnego wpisu. Identyczna zasada dotyczy korzystania przez wierzyciela ze wszystkich innych BIG-ów. Poza tym biura informacji gospodarczej usuwają wpisy o zadłużeniu po upływie 3 lat od ich ostatniej aktualizacji, lecz nie później niż po upływie 10 lat od daty ich przekazania przez wierzyciela.
