Jeżeli spojrzymy na zadłużenie polskich gospodarstw domowych w bankach, to jasne stanie się to, że zdecydowana większość takiego długu wynika z dwóch rodzajów zobowiązań. Chodzi o kredyty mieszkaniowe oraz kredyty gotówkowe. Tym razem postanowiliśmy przyjrzeć się sposobowi działania kredytów należących do tej drugiej kategorii. Dość często w Internecie jest bowiem zadawane tytułowe pytanie “Kredyt gotówkowy – jak działa?”. Kredyty gotówkowe mogą z pozoru wydawać się prostszymi produktami finansowymi niż chociażby kredyty mieszkaniowe. Mimo tego, ciekawych aspektów nie brakuje. Prezentujemy je poniżej. W ramach naszego artykułu odpowiadamy również na najczęściej zadawane pytania (FAQ) dotyczące kredytów gotówkowych.
Naszą analizę warto z pewnością rozpocząć od nazewnictwa, które czasem może powodować nieporozumienia. W Internecie dość często znajdziemy bowiem informacje na temat pożyczek gotówkowych oraz kredytów gotówkowych oferowanych przez banki. Same instytucje bankowe czasem nazywają ofertę pożyczenia pieniędzy na dowolny cel “pożyczką gotówkową”. Jednocześnie na rynku dostępne są kredyty i pożyczki gotówkowe z oferty spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (SKOK-ów) oraz typowe pożyczki pozabankowe cechujące się możliwością łatwiejszego uzyskania i wyższym kosztem.
Wyjaśnijmy zatem, że w przypadku oferty banków i SKOK-ów, takie określenia jak pożyczka gotówkowa oraz kredyt gotówkowy są dla klienta równoznaczne. Innymi słowy, z punktu widzenia pożyczającego, kredyt gotówkowy niewiele różni się od pożyczki gotówkowej. Obydwa te rodzaje produktów finansowych cechują się brakiem zabezpieczenia hipotecznego oraz rzadkim stosowaniem innych zabezpieczeń (np. weksli i poręczeń). Kolejną wspólną cechą jest dowolny cel wykorzystania środków. W przypadku kredytów gotówkowych dla klientów indywidualnych, musi to być jednak cel konsumpcyjny (niezwiązany z działalnością gospodarczą).
Z kolei przedsiębiorcy, którzy również mogą zaciągać kredyty gotówkowe (na swoją działalność gospodarczą), powinni unikać wydatkowania środków na cele prywatne. Złamanie wspomnianych zasad może bowiem skutkować wypowiedzeniem umowy kredytowej. Osoby zadające pytanie “Kredyt gotówkowy – jak działa?”, powinny również wiedzieć, że z punktu widzenia przepisów chroniących konsumenta wszystkie niefirmowe kredyty gotówkowe, pożyczki gotówkowe oraz pożyczki pozabankowe są kredytami konsumenckimi. Taką wspólną kwalifikację zapewnia ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2011 nr 126 poz. 715). Poniżej będziemy omawiać przepisy wspomnianej ustawy, które określają np. maksymalny koszt kredytu konsumenckiego i zasady odstąpienia od umowy dotyczącej takiego kredytu.
Kredyty gotówkowe cechują się mniejszymi kosztami niż pożyczki pozabankowe ze względu na lepszą weryfikację klientów przez banki oraz SKOK-i, a także odrzucanie większej liczby wnioskodawców. Tym niemniej, maksymalny koszt kredytu gotówkowego (pożyczki gotówkowej) wydaje się całkiem ważną kwestią. Została ona uregulowana przez wspomnianą już ustawę o kredycie konsumenckim. Ten akt prawny po ostatnich zmianach mówi, że maksymalny koszt pozaodsetkowy stanowi sumę 10% pożyczanej kwoty oraz 10% pożyczanej sumy w przeliczeniu na rok. Tak więc, w przypadku kredytu gotówkowego na pół roku, suma kosztów pozaodsetkowych (głównie prowizji i ubezpieczeń) nie może przekraczać 15% pożyczanej kwoty. Pamiętajmy, że to ograniczenie nie dotyczy odsetek, dla których przewidziano osobny limit. W całym okresie spłaty koszty pozaodsetkowe nie powinny przekraczać 45% pożyczanego kapitału.
Ograniczenie poziomu odsetek związanych z każdą pożyczką i każdym kredytem znajdziemy w kodeksie cywilnym (KC). Wspomniany akt prawny w identyczny sposób określa maksymalne oprocentowanie wszystkich zobowiązań finansowych – np. kredytów mieszkaniowych, kart kredytowych i pożyczek pozabankowych. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, takie graniczne oprocentowanie zobowiązań nie powinno przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych. Odsetki ustawowe są z kolei określane przez KC jako suma aktualnej stopy referencyjnej NBP oraz współczynnika wynoszącego 3,50 punktu procentowego. Tak więc maksymalne oprocentowanie kredytu gotówkowego oraz każdego innego zobowiązania pieniężnego wynosi: 200% x (stopa referencyjna NBP + 3,50 punktu procentowego).
Podany wyżej limit wysokości oprocentowania dotyczy również tak zwanych pożyczek prywatnych, których udzielają osoby nieprowadzące działalności gospodarczej. Osoby zadające tytułowe pytanie (“Kredyt gotówkowy – jak działa?”), czasem mogą być zainteresowane również prywatnymi pożyczkami. Warto zatem wyjaśnić, że w przypadku takich pożyczek obowiązuje nieco inny limit wysokości kosztu pozaodsetkowego. Jest on określony przez kodeks cywilny i wynosi 20% pożyczonych środków w skali roku (np.10% przy pożyczce na pół roku). W całym okresie spłaty analogiczny limit nie może przekroczyć 25%.
Już wcześniej zwracaliśmy uwagę, że kredyt gotówkowy to w rozumieniu obecnych przepisów jeden z rodzajów kredytu konsumenckiego (obok między innymi pożyczki pozabankowej). Konsumencki status kredytu gotówkowego związany z tym, że bank lub SKOK udziela konsumentowi kredytu na jego potrzeby prywatne, oznacza dla tego dłużnika pewne korzyści prawne i dodatkową ochronę. Nie mogą na to liczyć np. przedsiębiorcy zaciągający kredyty firmowe, ponieważ nie obejmują ich przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Ten akt prawny poza omawianym wcześniej limitem kosztów pozaodsetkowych wyznacza również szczegółowe zasady związane z informowaniem klienta o zasadach kredytu gotówkowego, a także z odstąpieniem od umowy.
Przykładowo, ustawa o kredycie konsumenckim wskazuje, że kredytodawca lub pośrednik kredytowy przed zawarciem umowy kredytu gotówkowego przekazuje klientowi odpowiedni zestaw informacji na temat warunków kredytowania. Te informacje powinny znajdować się w formularzu informacyjnym, którego wzór określa ustawa. Formularz informacyjny oprócz danych pośrednika oraz kredytodawcy przekazuje między innymi informacje dotyczące:
W ramach odpowiedzi na tytułowe pytanie (“Kredyt gotówkowy – jak działa?”), warto również przybliżyć temat uprawnień konsumenta związanych z odstąpieniem od umowy. Ustawa o kredycie konsumenckim zapewnia bowiem dogodne zasady odstępowania od umów kredytu gotówkowego. Najważniejsza zasada mówi, że konsument ma prawo odstąpić od umowy kredytu konsumenckiego (w tym kredytu gotówkowego) bez podania przyczyny. Takie prawo można wykorzystać w ciągu 14 dni od daty zawarcia umowy. Jeżeli umowa kredytu konsumenckiego nie zawiera wszystkich elementów wskazanych przez przepisy, to czternastodniowy termin odstąpienia naliczamy dopiero od daty uzupełnienia tej umowy o wymagane informacje. Gotowy wzór formularza dotyczącego odstąpienia od umowy jest przekazywany konsumentowi przy zawieraniu tejże umowy, co ułatwia sprawę.
Czy kredyt gotówkowy może mieć jakieś zabezpieczenia niehipoteczne (np. weksel lub poręczenie)?
Takie zabezpieczenia są możliwe, ale banki i SKOK-i nie korzystają z nich zbyt często, ponieważ selekcjonują klientów pozostawiając tych bardziej ryzykownych firmom pozabankowym.
Jaką maksymalną wartość może mieć kredyt gotówkowy?
Wszystko zależy od polityki konkretnego banku/SKOK-u. Niektórzy kredytodawcy pożyczają nawet 250 000 zł – 300 000 zł w ramach kredytu gotówkowego. Warto jednak zwrócić uwagę, że okres spłaty przy kredycie gotówkowym zwykle nie przekracza 10 – 12 lat. Ta sytuacja ogranicza możliwość pożyczania naprawdę dużych kwot (ze względu na wysoki poziom raty).
Czy wcześniejsza spłata kredytu gotówkowego oznacza konieczność zapłaty prowizji?
Prowizja za spłatę kredytu przed terminem będzie dopuszczalna jeśli ta spłata jest dokonywana, gdy stopa oprocentowania ma stały poziom, a kwota kredytu spłacanego w czasie dwunastu kolejnych miesięcy jest wyższa niż trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw (z grudnia poprzedniego roku). Maksymalny poziom prowizji to 1,0% spłacanej części kredytu jeśli do końca spłaty pozostał ponad jeden rok lub 0,5% spłacanej części kredytu (w pozostałych przypadkach). Prowizja nie może dodatkowo przekraczać odsetek utraconych przez bank/SKOK i bezpośrednich kosztów kredytodawcy związanych z tą spłatą.
