Stwierdzenie nabycia spadku jest jedną z najważniejszych procedur w postępowaniu spadkowym. Jej celem będzie określenie, kto oraz w jakim zakresie może otrzymać spadek. Odpowiedź na tak zadane pytanie wbrew pozorom nie zawsze jest łatwa. Przykład stanowi sytuacja, w której jednym ze spadkobierców jest osoba spoza kręgu bliskiej rodziny (powołana do spadku na podstawie testamentu). Każda osoba posiadająca interes w określeniu kręgu spadkobierców ma prawo złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Postanowiliśmy wyjaśnić, jak w praktyce funkcjonuje taki wniosek. Chodzi nie tylko o konsekwencje prawne jego złożenia, ale również o kwestie typowo formalne związane chociażby z wnoszoną opłatą oraz właściwym sądem. Wielu spadkobierców chce, aby wniosek o stwierdzenie nabycia spadku sporządził ekspert prawny. Takie rozwiązanie wydaje się dobre, ponieważ wspomniany wniosek musi spełniać pewne wymagania formalne i merytoryczne.
Tytułem wstępu warto przypomnieć, że sądowy wniosek o stwierdzenie nabycia spadku nie zawsze jest potrzebny. Polski ustawodawca wprowadził bowiem możliwość uniknięcia procedury sądowej, która niestety czasem bywa przewlekła. Mianowicie, w razie braku kontrowersji co do kręgu spadkobierców oraz ich udziału w spadku istnieje możliwość wydania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza. Notarialne poświadczenie dziedziczenia może nastąpić jedynie na zgodny wniosek wszystkich osób rozpatrywanych jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi.
W przypadku notarialnego trybu załatwienia sprawy, formalny wniosek o stwierdzenie nabycia spadku nie będzie konieczny. Warto też wiedzieć, że notarialne akty poświadczenia dziedziczenia mają takie same skutki prawne, jak prawomocne sądowe postanowienia o nabyciu spadku. Niestety, notarialne wskazanie spadkobierców nie zawsze jest możliwe. Przyczyna to po prostu spory pomiędzy spadkobiercami, które w przyszłości będzie musiał rozstrzygnąć sąd. Zgodnie z artykułem 669 kodeksu postępowania cywilnego, sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą zostanie wezwany wnioskodawca oraz każdy potencjalny spadkobierca ustawowy lub testamentowy.
Wspomnianym powyżej wnioskodawcą jest osoba składająca wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Co ważne, takie formalne pismo mogą złożyć nie tylko spadkobiercy oraz ich następcy prawni. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku w razie potrzeby składają również wierzyciele spadkodawcy lub spadkobierców, a także wszystkie osoby, dla których wynik postępowania spadkowego będzie istotny (z punktu widzenia ich praw lub obowiązków). Każda osoba składająca wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinna wiedzieć, że w czasie rozprawy sąd nie będzie badał ewentualnej niegodności spadkobiercy lub wyłączenia małżonka od dziedziczenia. Warto też dodać, że opisywana rozprawa spadkowa ma na celu jedynie określenie kręgu spadkobierców. Czas na podział majątku przychodzi później.
Skoro już wiemy, dlaczego jest składany wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, to teraz warto omówić pewne podstawowe kwestie formalne. Chodzi między innymi o to, do którego sądu powinien być złożony taki wniosek. Przepisy mówią, że wniosek o stwierdzenie nabycia spadku trafia zwykle do sądu rejonowego, który jest właściwy dla ostatniego miejsca zwykłego pobytu zmarłego spadkodawcy. Jeżeli zmarły nie miał w Polsce takiego głównego miejsca życia, to pod uwagę brane jest położenie majątku spadkowego lub jego części (np. domu). Gdy tak zwanego sądu spadku nie można ustalić w inny sposób, wniosek o stwierdzenie nabycia spadku trafia do sądu rejonowego miasta stołecznego Warszawy.
Kolejna ważna informacja wiąże się z opłatami sądowymi za opisywany wniosek. Wnioskodawca będzie musiał uiścić opłatę w wysokości 100 zł, o czym mówi ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005 nr 167 poz. 1398). Co więcej, jeśli stwierdzenie nabycia spadku ma nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od zgonu spadkodawcy, to każdy ze spadkobierców musi wnieść po 100 zł jako opłatę sądową od oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Dodatkowy koszt stanowi pięciozłotowa opłata za wpis w Rejestrze Spadkowym.
Powyższa informacja o konieczności wniesienia dodatkowej opłaty przez spadkobierców (po 100 zł) jest przykładem wiedzy, której często nie posiada przeciętny wnioskodawca. Właśnie dlatego wiele osób decyduje, że wniosek o stwierdzenie nabycia spadku powinien przygotować ekspert prawny. Jest to dobra decyzja, gdyż taki specjalista prawny (np. dobry prawnik Warszawa) pomoże również na kolejnych etapach związanych z uporządkowaniem spraw spadkowych (m.in. podczas działu spadku). Dobry prawnik na pewno nie zapomni chociażby o wymaganych elementach, jakie musi zawierać wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Przykładem jest właściwe oznaczenie stron postępowania i opisanie kręgu spadkobierców oraz treści ewentualnego testamentu. Ważne są również odpowiednie załączniki takie jak chociażby odpis skrócony aktu zgonu.
